جمعیت ایرانیان در امپراتوری روسیه در اواخر سده نوزدهم میلادی به طور پیوسته افزایش یافت، بیشتر این مهاجران از استان های شمالی ایران ( بیشتر آذربایجان ) بودند و در جستجوی کار به قفقاز و در مواردی آسیای میانه مهاجرت می کردند. با اینکه بسیاری از این مهاجرت ها از نوع دوره ای یا کوتاه مدت بود، بسیاری از ایشان دوره های طولانی تری را در امپراتوری روسیه ماندند و بعضی نیز در آنجا ساکن شدند.
... [مشاهده متن کامل]
نخستین گزارش از این مهاجرت ها به ۱۸۵۵ میلادی بازمی گردد و متعلق به کنسول بریتانیا در تبریز است، وی گزارش کرده است که تنها مجوز ۳٬۰۰۰ مورد را در دو ماه گذشته کنسولگری روسیه صادر نموده است، در هر حال، افزایش میزان مهاجرت به پس از ۱۸۸۰ میلادی بازمی گردد و با ورود به سده بعدی این مهاجرت آنچنان ابعاد و تداومی یافت که توجه بسیاری از محققان، جهانگردان و مفسران را به خود جلب نمود.
برپایه نخستین سرشماری امپراتوری روسیه حدود ۷۴٬۰۰۰ ایرانی در نقاط مختلف امپراتوری حضور داشته اند. از این میان ۲۸٪ زن بودند و بزرگترین گروه گزارش شده که ۸۲٪ کل جمعیت ایرانیان را تشکیل می داده اند در قفقاز حضور داشته اند. بنا بر همین گزارش ۷۲٪ کل ایرانیان امپراتوری روسیه در شهرهای باکو، گنجه، ایروان و تفلیس حضور داشته اند. حدود ۱۰٬۰۰۰ نفر از ایشان نیز در آسیای میانه حضور داشته اند. تنها ۳۲٬۰۰۰ نفر از ایرانیان حاضر در امپراتوری روسیه فارسی زبان بودند و حدس زده می شود که بیشتر این جمعیت را ترک زبانان اهل آذربایجان تشکیل می داده اند.
آمار مفید دیگر دربارهٔ این مهاجرت برپایه ویزاها و گذرنامه هایی که توسط کنسولگری های روسیه در شهرهای تبریز، مشهد، رشت و استرآباد به دست می آید، این آمار گسترش پیوسته سفر ایرانیان به امپراتوری روسیه را نشان می دهد، به طور میانگین ۱۳٬۰۰۰ نفر در سال در بین سال های ۱۸۷۶ تا ۱۸۹۰ میلادی که با ورود به سده جدید به بیش از ۶۷٬۰۰۰ افزایش می یابد. در ۱۹۱۳ بیش از ربع میلیون ایرانی وارد روسیه شده بودند، که البته این شامل مهاجرت های غیرقانونی نمی شود. جمعیت کل ایرانیان ساکن روسیه پیش از جنگ جهانی اول حدود نیم میلیون نفر برآورد شده است.
بیشتر مهاجران را به ویژه آن هایی که از آذربایجان آمده بودند، کارگران جویای کار تشکیل می دادند. در بین آوریل تا سپتامبر که اوج فعالیت کشاورزی قفقاز بوده است جمعیت عمده ای از ایرانیان به آنجا می رفتند. مهاجران پیش زمینه های اجتماعی گوناگونی داشتند و شامل تاجران، بازرگانان، صنعتگران و… می شدند که با گسترش روابط اقتصادی دو کشور به امپراتوری روسیه سفر می کردند. گزارش ها دربارهٔ ترکیب اجتماعی مهاجران کم است، بنا به آمار کنسولگری روسیه در تبریز ۹۰٪ ویزاهای صادر شده در این شهر در ۱۹۰۴ برای کارگران بوده است، در حالی که در رشت کارگران تنها ۲۷٪ مهاجران را تشکیل می داده اند که اهمیت فعالیت بازرگانی و تجاری را برای مهاجران نواحی خزری نشان می دهد.
... [مشاهده متن کامل]
نخستین گزارش از این مهاجرت ها به ۱۸۵۵ میلادی بازمی گردد و متعلق به کنسول بریتانیا در تبریز است، وی گزارش کرده است که تنها مجوز ۳٬۰۰۰ مورد را در دو ماه گذشته کنسولگری روسیه صادر نموده است، در هر حال، افزایش میزان مهاجرت به پس از ۱۸۸۰ میلادی بازمی گردد و با ورود به سده بعدی این مهاجرت آنچنان ابعاد و تداومی یافت که توجه بسیاری از محققان، جهانگردان و مفسران را به خود جلب نمود.
برپایه نخستین سرشماری امپراتوری روسیه حدود ۷۴٬۰۰۰ ایرانی در نقاط مختلف امپراتوری حضور داشته اند. از این میان ۲۸٪ زن بودند و بزرگترین گروه گزارش شده که ۸۲٪ کل جمعیت ایرانیان را تشکیل می داده اند در قفقاز حضور داشته اند. بنا بر همین گزارش ۷۲٪ کل ایرانیان امپراتوری روسیه در شهرهای باکو، گنجه، ایروان و تفلیس حضور داشته اند. حدود ۱۰٬۰۰۰ نفر از ایشان نیز در آسیای میانه حضور داشته اند. تنها ۳۲٬۰۰۰ نفر از ایرانیان حاضر در امپراتوری روسیه فارسی زبان بودند و حدس زده می شود که بیشتر این جمعیت را ترک زبانان اهل آذربایجان تشکیل می داده اند.
آمار مفید دیگر دربارهٔ این مهاجرت برپایه ویزاها و گذرنامه هایی که توسط کنسولگری های روسیه در شهرهای تبریز، مشهد، رشت و استرآباد به دست می آید، این آمار گسترش پیوسته سفر ایرانیان به امپراتوری روسیه را نشان می دهد، به طور میانگین ۱۳٬۰۰۰ نفر در سال در بین سال های ۱۸۷۶ تا ۱۸۹۰ میلادی که با ورود به سده جدید به بیش از ۶۷٬۰۰۰ افزایش می یابد. در ۱۹۱۳ بیش از ربع میلیون ایرانی وارد روسیه شده بودند، که البته این شامل مهاجرت های غیرقانونی نمی شود. جمعیت کل ایرانیان ساکن روسیه پیش از جنگ جهانی اول حدود نیم میلیون نفر برآورد شده است.
بیشتر مهاجران را به ویژه آن هایی که از آذربایجان آمده بودند، کارگران جویای کار تشکیل می دادند. در بین آوریل تا سپتامبر که اوج فعالیت کشاورزی قفقاز بوده است جمعیت عمده ای از ایرانیان به آنجا می رفتند. مهاجران پیش زمینه های اجتماعی گوناگونی داشتند و شامل تاجران، بازرگانان، صنعتگران و… می شدند که با گسترش روابط اقتصادی دو کشور به امپراتوری روسیه سفر می کردند. گزارش ها دربارهٔ ترکیب اجتماعی مهاجران کم است، بنا به آمار کنسولگری روسیه در تبریز ۹۰٪ ویزاهای صادر شده در این شهر در ۱۹۰۴ برای کارگران بوده است، در حالی که در رشت کارگران تنها ۲۷٪ مهاجران را تشکیل می داده اند که اهمیت فعالیت بازرگانی و تجاری را برای مهاجران نواحی خزری نشان می دهد.
