[ویکی نور] منهاج السنة المحمدیة فی الرد علی منهاج ابن تیمیة تألیف عبدالرحمن عقیلی، ازجمله آثاری است که به زبان عربی در نقد و رد «منهاج السنة النبویة» ابن تیمیه حرانی (متوفی728ق) نوشته شده که خود کتابی در رد «منهاج الکرامة فی معرفة الإمامة» علامه حلی (متوفی 726ق) است.
کتاب مشتمل بر مقدمه نویسنده، شرح حال علامه حلی، شرح حال ابن تیمیه و متن اثر در دو جزء است. شیوه نگارش مطالب بدین صورت است که ابتدا سخن ابن تیمیه با «قال ابن تیمیه» ذکر شده و سپس رد آن با «الجواب» اشاره شده است.
نویسنده در این اثر به شبهات مختلفی که ابن تیمیه بر شیعه و ائمه معصومین(ع) وارد کرده پاسخ گفته است. ازجمله این شبهات اولویت عصمت صحابه بر عصمت ائمه اطهار(ع) است که نویسنده در پاسخ می نویسد: عدم عصمت درباره برخی از صحابه مشخص است؛ مثلاً سمرة بن جندب در زمان عمر شرب خمر می کرد و بسیاری را به قتل رساند و اموال آن ها را به تاراج برد. همچنان که معاویه نیز شرب خمر می کرد
آیه تصدق به خاتم ازجمله آیاتی است که مورد شبهه واقع شده است: «إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَ هُمْ رَاکِعُونَ » ﴿المائدة: 55﴾؛ ولیّ شما، تنها خدا و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آوردهاند : همان کسانی که نماز برپا میدارند و در حال رکوع زکات میدهند.
ابن تیمیه در شبهه اش ارتباط این آیه با امیرالمؤمنین علی(ع) را انکار کرده و می نویسد «الذین» در این آیه به صیغه جمع است و علی مفرد است. نویسنده در پاسخ می نویسد: اسلوب مورد خطاب قرار دادن مفرد به صیغه جمع در زبان عربی شایع است. علامه امینی در کتاب الغدیر تأکید می کند که نمونه های بسیاری در قرآن کریم برای این موضوع وجود دارد؛ به عنوان مثال در رابطه با آیه «َلقَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّذِینَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ فَقِیرٌ وَ نَحْنُ أَغْنِیَاءُ» ﴿آلعمران: 181﴾؛ «مسلماً خداوند، سخن کسانی را که گفتند : «خدا نیازمند است و ما توانگریم»، شنید». چنین گفته شده که گوینده این کلام حیی بن اخطب یا فنحاص بن عازوراء بوده است. و یا در آیه «وَ مِنْهُمُ الَّذِینَ یُؤْذُونَ النَّبِیَّ » (التوبة: ۶۱) که درباره یکی از منافقین نازل شده است، چنین است
او در یکی دیگر از اتهاماتش «حدیث علی مع الحق و الحق معه یدور حیث دار» را دروغ دانسته است. او معتقد است که احدی این حدیث را از نبی اکرم(ص) به سند صحیح و حتی ضعیف روایت نکرده است. او سپس چنین ادامه می دهد که حق تنها به گرد نبی(ص) می چرخد و اگر به گرد علی بچرخد لازم می آید که او نیز مانند نبی(ص) معصوم باشد. نویسنده از این شبهه چنین پاسخ می دهد: بخش آخر سخن ابن تیمیه که می گوید از این حدیث عصمت علی(ع) لازم می آید صحیح است و آن حضرت همانند پیامبر(ص) معصوم بود و این حدیث دلالت بر عصمت او می کند. اما در رابطه با بخش اول کلام ابن تیمیه که او این روایت را از احدی نشنیده است، کذب آشکار است. زیرا ابن مردویه و هیثمی این روایت را در آثارشان آورده اند و این خود دلیل روشنی بر وجود این روایت در کتب اهل سنت است؛ هرچند که حدیث مذکور در برخی الفاظ در آن منابع متفاوت باشد
کتاب مشتمل بر مقدمه نویسنده، شرح حال علامه حلی، شرح حال ابن تیمیه و متن اثر در دو جزء است. شیوه نگارش مطالب بدین صورت است که ابتدا سخن ابن تیمیه با «قال ابن تیمیه» ذکر شده و سپس رد آن با «الجواب» اشاره شده است.
نویسنده در این اثر به شبهات مختلفی که ابن تیمیه بر شیعه و ائمه معصومین(ع) وارد کرده پاسخ گفته است. ازجمله این شبهات اولویت عصمت صحابه بر عصمت ائمه اطهار(ع) است که نویسنده در پاسخ می نویسد: عدم عصمت درباره برخی از صحابه مشخص است؛ مثلاً سمرة بن جندب در زمان عمر شرب خمر می کرد و بسیاری را به قتل رساند و اموال آن ها را به تاراج برد. همچنان که معاویه نیز شرب خمر می کرد
آیه تصدق به خاتم ازجمله آیاتی است که مورد شبهه واقع شده است: «إِنَّمَا وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاَةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَ هُمْ رَاکِعُونَ » ﴿المائدة: 55﴾؛ ولیّ شما، تنها خدا و پیامبر اوست و کسانی که ایمان آوردهاند : همان کسانی که نماز برپا میدارند و در حال رکوع زکات میدهند.
ابن تیمیه در شبهه اش ارتباط این آیه با امیرالمؤمنین علی(ع) را انکار کرده و می نویسد «الذین» در این آیه به صیغه جمع است و علی مفرد است. نویسنده در پاسخ می نویسد: اسلوب مورد خطاب قرار دادن مفرد به صیغه جمع در زبان عربی شایع است. علامه امینی در کتاب الغدیر تأکید می کند که نمونه های بسیاری در قرآن کریم برای این موضوع وجود دارد؛ به عنوان مثال در رابطه با آیه «َلقَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّذِینَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ فَقِیرٌ وَ نَحْنُ أَغْنِیَاءُ» ﴿آلعمران: 181﴾؛ «مسلماً خداوند، سخن کسانی را که گفتند : «خدا نیازمند است و ما توانگریم»، شنید». چنین گفته شده که گوینده این کلام حیی بن اخطب یا فنحاص بن عازوراء بوده است. و یا در آیه «وَ مِنْهُمُ الَّذِینَ یُؤْذُونَ النَّبِیَّ » (التوبة: ۶۱) که درباره یکی از منافقین نازل شده است، چنین است
او در یکی دیگر از اتهاماتش «حدیث علی مع الحق و الحق معه یدور حیث دار» را دروغ دانسته است. او معتقد است که احدی این حدیث را از نبی اکرم(ص) به سند صحیح و حتی ضعیف روایت نکرده است. او سپس چنین ادامه می دهد که حق تنها به گرد نبی(ص) می چرخد و اگر به گرد علی بچرخد لازم می آید که او نیز مانند نبی(ص) معصوم باشد. نویسنده از این شبهه چنین پاسخ می دهد: بخش آخر سخن ابن تیمیه که می گوید از این حدیث عصمت علی(ع) لازم می آید صحیح است و آن حضرت همانند پیامبر(ص) معصوم بود و این حدیث دلالت بر عصمت او می کند. اما در رابطه با بخش اول کلام ابن تیمیه که او این روایت را از احدی نشنیده است، کذب آشکار است. زیرا ابن مردویه و هیثمی این روایت را در آثارشان آورده اند و این خود دلیل روشنی بر وجود این روایت در کتب اهل سنت است؛ هرچند که حدیث مذکور در برخی الفاظ در آن منابع متفاوت باشد