منطقیات فارابی

مَنْطِقیاتِ فارابی
تألیف فارابی، رساله هایی به عربی، در منطق. این مجموعه مشتمل بر ۱۸ رساله و ۲ شرح از فارابی بر بخش العبارة و القیاس ارسطو است که به ضمیمۀ آن شروح ابن باجه بر فارابی، شرح جرجانی بر قیاس و تحلیل، و شرح ابن رشد بر برهان چاپ شده است. بخش رسائل آن دربردارندۀ این رسائل است: ما ینبغی أن یقدم قبل تعلّم الفلسفه، التوطئه، فصول تشتمل علی جمیع ما یضطر الی معرفته، ایساغوجی، مقولات، عبارة، قیاس، قیاس صغیر، امکنۀ مغلطه، تحلیل، برهان، شرایط یقین، جدل، خطابه، صناعت شعرا، شعر، تناسب، تألیف و بالاخره علم الحقایق. رسائل فارابی در منطق افزون بر ایجاز و سلاست کم نظیر و طرح واضح مباحث، از یک سو حدّ واسط آشنایی فلاسفۀ پس از او با منطق ارسطو است و از سوی دیگر چگونگی طرح مباحث آن، اثر چشم گیری در تدوین منطق پس از او داشته است، تا بدان جا که هم اکنون نیز پاره ای از مباحث آن همچون نسب قضایا دربردارندۀ استوارترین مباحث منطق است. این اثر در ۳ جلد به کوشش محمدتقی دانش پژوه به چاپ رسیده است (تهران، ۱۴۰۸ق).