منطقه ۹ شهرداری تهران

منطقه ۹ شهرداری تهران یکی از مناطق شهری تهران است که در غرب شهر تهران قرار دارد. محدوده این منطقه از شمال به خیابان آزادی و جاده مخصوص کرج از جنوب به بزرگراه فتح و ۴۵ متری زرند، از شرق به خیابان شهیدان، خیابان سادات و از غرب به مسیل کن منتهی می شود. [ ۳] این منطقه از ۲ ناحیه تشکیل شده است و دارای ۸ محله می باشد. ناحیه ۱ شامل ۳ محله و ناحیه ۲ شامل ۵ محله می باشد. از مهم ترین اماکن این منطقه می توان به برج آزادی و فرودگاه مهرآباد، پادگان جی، پارک المهدی اشاره کرد. [ ۳] از محله های آن می توان از خیابان آذری، مهرآباد جنوبی، شمشیری، استاد معین، امامزاده عبدالله، سرآسیاب مهرآباد و فتح صنعتی نام برد. [ ۴] در این منطقه ۲۵ بوستان قرار دارد تا سال ۱۴۰۰ مساحت کل فضای سبز آن ۲۸۲ هکتار است. سرانه فضای سبز در این منطقه ( با احتساب فضای سبز عمومی ) ۱۷/۸۱ متر مربع است. [ ۵] در این منطقه مراکز صنعتی و نظامی متعدد نیز وجود دارد. این منطقه نیز چندین شهرک دارد. [ ۵]
سابقه سکونت در منطقه نه شهر به سال های دهه ده و بیست بازمی گردد. [ ۶]
• منطقه نه در جنوب غرب کلان شهر تهران واقع شده و مهم ترین عناصر کالبدی شهری آن، فرودگاه مهرآباد و میدان آزادی می باشد. می توان ادعا نمود که مکان یابی و احداث فرودگاه مهرآباد در غربی ترین ناحیه تهران ( طی سال های ۱۳۲۰–۱۳۱۰ خورشیدی ) گسترش و توسعه شهر تهران به سمت غرب را محدود ساخت چون در غیر این صورت بافت نسبتاً متراکم مسکونی – صنعتی موجود در جنوب و شرق فرودگاه بایستی به صورت طبیعی به بافت جنوب جاده مخصوص کرج در شمال فرودگاه مهرآباد گره می خورد. [ ۶]
• قبل از احداث فرودگاه مهرآباد، اراضی منطقه ۹ و بخشی از مناطق همجوار آن به سبب بهره مندی از شیب طبیعی مطلوب شمال به جنوب و برخورداری از منابع آب سطحی ( حوزه آبریز البرز ) عمدتاً به عنوان اراضی مزروعی و پررونق کشاورزی اطراف تهران بوده است. نهر فیروزآباد بخشی از آب رودخانه کن را به منطقه انتقال می داده است. وجود چندین رشته قنات، سرچشمه گرفته از مناطق شمالی تهران به رونق کشاورزی و باغداری منطقه می افزودند. همچنان هم بخشی باقیمانده از نهر فیروزآباد در این منطقه به همین اسم خوانده می شود. به طور کلی تا اوائل قرن حاضر شمسی یعنی تا قبل از احداث جاده تهران – چالوس از طریق کرج و تأسیس دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران و مکان یابی اولین کارخانه ذوب آهن ایران در آن، شهر کرج روستای کم اهمیتی بدون اتصال مناسب با تهران بود؛ بنابراین راه ارتباطی تهران به قزوین به عنوان یکی از راه های با اهمیت منطقه و کشور تلقی می شد. راه مذکور از محلی که به دروازه قزوین معروفیت داشت - هنوز هم به همین نام شناخته می شود - تهران را از نواحی جنوب غربی آن، از مسیر کاروان سرا سنگی به قزوین متصل می ساخت. مسیر ارتباطی تهران – قزوین از آنجا که باعث سهولت انتقال مواد و محصولات می شد برای منطقه از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. در باغ های منطقه انواع میوه های تابستانی به دست می آمد و در مزارع آن شبدر، یونجه و انواع صیفی جات کشت می شد. وجود اراضی وسیع و فاقد عارضه خاص و عمده، در طی زمان مذکور منطقه مهرآباد را به عنوان مکان استقرار بزرگ ترین و اولین فرودگاه بین المللی کشور برگزید؛ بنابراین اولین هسته های تشکیل فرودگاه مهرآباد به سال های حدود ۱۳۱۰ بازمی گردد. [ ۶]
• مکانی که فرودگاه مهرآباد در آن شکل گرفت از آخرین لبه های غربی شهر تهران آن زمان بیش از پنج کیلومتر فاصله داشت. همزمان با مکان یابی فرودگاه مهر آباد، پادگان جی نیز در شرق آن احداث شد. وجود این دو عنصر زندگی مدرن در نواحی غربی تهران، به خودی خود می توانست این منطقه را تحت تأثیر قرار دهد. لیکن تغییر کاربری اراضی اطراف عناصر مذکور به همین جا ختم نشد. در پی تلاش برای صنعتی کردن کشور در تهران احداث اولین کارخانه ها و صنایع جدید عمدتاً در حول جاده معروف به جاده قدیم کرج رقم خورد و به تغییر بافت آن سرعت داد. [ ۶]
• وجود جاده تهران – ساوه از طریق رباط کریم و شهریار محور اتصال تهران از گوشه جنوب غربی به مناطق جنوبی و غربی کشور اضافه کرد. اصولاً سوابق و روند توسعه شهرهای مختلف کشور نشان می دهد که اغلب شهرها و مناطق شهری حول محورهای عمده ارتباطی شکل گرفته اند. در طی سال های بعد بسیاری از مراکز اداری و به ویژه نهادهای مرتبط با امور حمل و نقل هوایی و مراکز آموزش نظامی و غیرنظامی نیروی هوایی و هواپیمایی کشوری در اطراف فرودگاه مهرآباد مستقر شدند. شاید به حق بتوان ادعا نمود که منطقه نه حاصل تخصیص اراضی به کاربری های خدماتی و صنعتی بزرگ است. کارخانه های کوچک و بزرگی چون شیر پاستوریزه، تولیدات دارویی، یخچال سازی، نان ماشینی، شیشه سازی، آرد و مجتمع انبارها و مراکز خدمات صنعتی متعدد اعم از دولتی و بخش خصوصی در این منطقه مکان یابی و مستقر شدند. گذر خط راه آهن تهران – تبریز در همین مسیر و تقریباً به موازات جاده تهران – قزوین باعث تسریع در توسعه و تغییر کاربری اراضی بخش میانی جاده و خط راه آهن شد. [ ۶]
• تا حدود سال ۱۳۳۵ توسعه کند و ناپیوسته در جنوب غرب تهران از طریق تغییر کاربری اراضی مزروعی و باغ ها به مراکز صنعتی خدماتی و تولیدی رخ می داد. اما با شروع سال های دهه ۴۰ این تغییر چهره و کاربری توسعه ای فزاینده یافت به نحوی که در حدود سال ۱۳۵۰ محور جاده قدیم کرج به مهم ترین محور تولیدی– صنعتی کشور تبدیل شد. این نقش در حال حاضر علیرغم رونق بیشتر بخش تجاری از یک سو و پراکندگی مراکز تولیدی – صنعتی در حول سایر محورهای ارتباطی ( جاده دماوند، جاده مخصوص کرج، جاده ساوه و… ) از سوی دیگر کماکان توسط جاده قدیم کرج صورت می گیرد. [ ۶]