مناسبت حکم و موضوع

[ویکی فقه] مناسبت حکم و موضوع، روابط و مناسبت های موجود میان موضوع و حکم آن به نظر عرف می باشد.
مناسبت حکم و موضوع، به معنای مناطها، روابط و مناسبت هایی است که در دید عرف میان یک حکم و موضوع آن وجود دارد. این مناسبت ها در گذار زندگی، میان جامعه ای خاص در ذهن اهل عرف رسوخ کرده است، به گونه ای که به عنوان یک دلیل شرعی لفظی گاهی سبب تخصیص ، و گاهی سبب تعمیم حکم می گردد؛ به بیان دیگر، این مناسبت ها هنگام شنیدن دلیل ، باعث انسباق تخصیص یا تعمیم آن می شود، و این انسباق، حجت است، زیرا سبب انعقاد ظهور برای دلیل می شود و هر ظهوری نیز حجت است.
توضیح
گاهی حکم به موضوعی تعلق می گیرد که مدلول آن عام و فراگیر است، اما عرف به این دلیلی که میان حکم و عمومیت موضوع سازگاری نیست، آن حکم را بر بعضی از مصادیق آن ثابت می نماید و حکم را تخصیص می زند، مانند این که در دلیل شرعی گفته شود: «اغسل ثوبک اذا اصابه الدم»، که عرف از آن، شستن خون با آب را می فهمد، هر چند از نظر لغوی ، « غَسل » به معنای شستن با هر مایعی است. و گاهی حکم به موضوعی خاص تعلق می گیرد، اما عرف از آن مفهومی عام می گیرد و حکم را تعمیم می دهد، مانند آن که مولا در مورد مشک آبی که نجاست در آن افتاده، بگوید: «لا تتوضا منها و لا تشرب»، که عرف این حکم را تعمیم می دهد و آن را در مورد هر ظرف آبی که نجاست در آن بیفتد جاری می داند.