مُمتاز، اسماعیل (تبریز ۱۲۵۳ـ ۱۳۱۱ش)
ملقب به ممتازالدوله ، از رجال دورۀ قاجار و پهلوی اول. فرزند مکرّم السلطنۀ تبریزی بود . در تبریز تحصیلات خود را تکمیل کرد و زبان های انگلیسی و فرانسه را فراگرفت و پس از چندی با سِمت مترجمی به استخدام وزارت امور خارجه درآمد. پس از چندی به ترجمۀ قانون دادگستری دولت عثمانی پرداخت. در ۱۲۷۶ش، با سِمت نیابت سفارت ایران به استانبول سفر کرد و به مدارس ایرانیان در این شهر اعتبار و رونق داد. در ۱۲۸۴ش به تهران فراخوانده شد و به ریاست دارالترجمۀ صدراعظم وقت ، عین الدوله ، رسید. از طرفداران مشروطه بود و در دورۀ اول مجلس شورای ملی به نمایندگی مجلس برگزیده شد و در اواخر این دوره به ریاست مجلس رسید. پس از بمباران مجلس شورای ملی (۱۲۸۷ش) به سفارت فرانسه در تهران پناهنده شد و سپس به پاریس رفت . در دورۀ دوم نمایندۀ مردم تبریز در مجلس شد و در ۱۲۸۹ش، هفده ماه رئیس مجلس بود. در کابینه های محمدولی خان سپهدار تنکابنی (سپهسالار اعظم) و صمصام السلطنه بختیاری وزیر مالیه بود و در ۱۲۹۰ به وزارت پست و تلگراف رسید. در کابینۀ علاءالسلطنه وزیر عدلیه و وزیر مالیه شد. به وزارت تجارت و فلاحت نیز رسید (۱۲۹۱ش). در ۱۲۹۷ش در کابینۀ صمصام السلطنه وزیر عدلیه شد. در زمان رئیس الوزرایی وثوق الدوله از مخالفان قرارداد ۱۹۱۹ بود و به همین سبب وثوق الدوله او را به کاشان تبعید کرد. پس از کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹، از سوی سیدضیاءالدین طباطبایی بازداشت و زندانی، و در دورۀ نخست وزیری قوام السلطنه وزیر معارف شد و پس از آن دیگر مقام رسمی و دولتی نداشت .
ملقب به ممتازالدوله ، از رجال دورۀ قاجار و پهلوی اول. فرزند مکرّم السلطنۀ تبریزی بود . در تبریز تحصیلات خود را تکمیل کرد و زبان های انگلیسی و فرانسه را فراگرفت و پس از چندی با سِمت مترجمی به استخدام وزارت امور خارجه درآمد. پس از چندی به ترجمۀ قانون دادگستری دولت عثمانی پرداخت. در ۱۲۷۶ش، با سِمت نیابت سفارت ایران به استانبول سفر کرد و به مدارس ایرانیان در این شهر اعتبار و رونق داد. در ۱۲۸۴ش به تهران فراخوانده شد و به ریاست دارالترجمۀ صدراعظم وقت ، عین الدوله ، رسید. از طرفداران مشروطه بود و در دورۀ اول مجلس شورای ملی به نمایندگی مجلس برگزیده شد و در اواخر این دوره به ریاست مجلس رسید. پس از بمباران مجلس شورای ملی (۱۲۸۷ش) به سفارت فرانسه در تهران پناهنده شد و سپس به پاریس رفت . در دورۀ دوم نمایندۀ مردم تبریز در مجلس شد و در ۱۲۸۹ش، هفده ماه رئیس مجلس بود. در کابینه های محمدولی خان سپهدار تنکابنی (سپهسالار اعظم) و صمصام السلطنه بختیاری وزیر مالیه بود و در ۱۲۹۰ به وزارت پست و تلگراف رسید. در کابینۀ علاءالسلطنه وزیر عدلیه و وزیر مالیه شد. به وزارت تجارت و فلاحت نیز رسید (۱۲۹۱ش). در ۱۲۹۷ش در کابینۀ صمصام السلطنه وزیر عدلیه شد. در زمان رئیس الوزرایی وثوق الدوله از مخالفان قرارداد ۱۹۱۹ بود و به همین سبب وثوق الدوله او را به کاشان تبعید کرد. پس از کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹، از سوی سیدضیاءالدین طباطبایی بازداشت و زندانی، و در دورۀ نخست وزیری قوام السلطنه وزیر معارف شد و پس از آن دیگر مقام رسمی و دولتی نداشت .
wikijoo: ممتاز،_اسماعیل_(تبریز_۱۲۵۳ـ_۱۳۱۱ش)