مَم و زین ( به کردی: مه م و زین ) یک داستان منظوم عاشقانهٔ کردی است که در مناطق مختلف کردستان به گویش های گوناگون زبان کردی روایت شده است. مم و زین داستان مهر پرشور دو دلدار به نام های مم و زین است. این دو عاشق در پایان داستان در ناکامی جان می سپارند. صحنه این داستان در سرزمین جزیره در شمال بین النهرین ( شمال عراق و جنوب ترکیهٔ امروزی ) و در قلمروی امیر سرزمین بوتان است.
احمد خانی ( ۱۷۰۷ - ۱۶۵۱ ) اولین ادیب کُرد بود که مم و زین را مکتوب کرد. وی درسدهٔ ۱۷ میلادی ( اولین انتشار در سال ۱۶۹۲ میلادی ) این منظومه را به کرمانجی شمالی نوشته است. [ ۱] با این وجود نسخه های دیگری از این منظومهٔ عاشقانه به گورانی میانی نیز به دست آمده که تصحیح و چاپ شده است.
مم و زین داستان دو عاشق است که در روز نوروز دیدار می کنند و عاشق هم می شوند. بکر که یکی از اهالی دربار است، در کار عاشقان فتنه انگیزی می کند و میر را علیه آن ها تحریک می کند. به این ترتیب مَم به زندان می افتد و در زندان می میرد. نکته ای که این کار ادبی را از برخی منظومه های عاشقانه جدا می سازد، تغییرِ معشوقِ شخصیت عاشق در پایان داستان و گرویدن او به سمت عشق به خداوند یکتا است ( همانند عشق زلیخا به یوسف، هرچند که این دو به هم رسیدند ) . [ ۲]
برخی مم و زین را منظومهٔ ملی کردها دانسته اند. [ ۳] از آنجا که احمد خانی در این کتاب لزوم وجود دولتی برای کردها را مطرح می کند. مم و زین علاوه بر بعد داستانی و ناسیونالیستی، اهمیت عرفانی نیز دارد؛ زیرا خانی مکرراً اشاراتی به درون مایهٔ عرفانی کار خود می کند و در انتهای داستان مم را به مقام فنا فی الله می رساند. [ ۴]
در سال ۱۹۹۲ فیلمی دربارهٔ مم و زین و به همین نام از سوی امید ایلچی در ترکیه ساخته شد.
نمایشنامه ای به نام «انقلاب عشق: تراژدی مم و زین» توسط کمال میرعودالی به کرمانجی میانی نوشته شده است که در مارس ۲۰۱۲ در سلیمانیه به چاپ رسیده است. [ ۵]
در سال 2021 تیم انیمیشن سازی خط تولید انیمیشن سینمایی سه بعدی مم و زین را به کارگردانی: فردین زارعی _ کارگردان هنری: دلیر ملکی _ مدیر تولید: خه بات کریمی در سنندج ( سنه ) مرکز استان کردستان ایران جهت معرفی این اثر فاخر ادبی کوردی به جشنواره های بین المللی آغاز کرده است . . انیمیشن مم و زین
نخستین ترجمهٔ مم و زین در سال ۱۸۹۰ توسط اوژن پریم و آلبرت سوسن به زبان آلمانی صورت گرفت. سپس در سال ۱۹۳۰ ترجمهٔ دیگری لوکوک انجام شد. هوگو ماکس در سال ۱۹۲۶ ورژه لسکو در سال ۱۹۴۰ این اثر را به فرانسوی ترجمه کردند. اوسکار مان نیز در سال ۱۹۰۹ ترجمهٔ دیگری به زبان آلمانی از آن ارائه داد. ترجمه ای به انگلیسی نیز توسط صلاح سعدالله صورت گرفته که در سال ۲۰۰۸ به چاپ رسیده است. [ ۶] همچنین فریاد فاضل عمر مم و زین را به زبان آلمانی ترجمه کرده و همچنین ترجمهٔ دیگری را نیز با همراهی میچ کهن شاعر آمریکایی به زبان انگلیسی انجام داده است. [ ۷] مارگارت رودینکو نیز مم و زین را در سال ۱۹۶۲ به زبان روسی ترجمه کرده است. [ ۸]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفاحمد خانی ( ۱۷۰۷ - ۱۶۵۱ ) اولین ادیب کُرد بود که مم و زین را مکتوب کرد. وی درسدهٔ ۱۷ میلادی ( اولین انتشار در سال ۱۶۹۲ میلادی ) این منظومه را به کرمانجی شمالی نوشته است. [ ۱] با این وجود نسخه های دیگری از این منظومهٔ عاشقانه به گورانی میانی نیز به دست آمده که تصحیح و چاپ شده است.
مم و زین داستان دو عاشق است که در روز نوروز دیدار می کنند و عاشق هم می شوند. بکر که یکی از اهالی دربار است، در کار عاشقان فتنه انگیزی می کند و میر را علیه آن ها تحریک می کند. به این ترتیب مَم به زندان می افتد و در زندان می میرد. نکته ای که این کار ادبی را از برخی منظومه های عاشقانه جدا می سازد، تغییرِ معشوقِ شخصیت عاشق در پایان داستان و گرویدن او به سمت عشق به خداوند یکتا است ( همانند عشق زلیخا به یوسف، هرچند که این دو به هم رسیدند ) . [ ۲]
برخی مم و زین را منظومهٔ ملی کردها دانسته اند. [ ۳] از آنجا که احمد خانی در این کتاب لزوم وجود دولتی برای کردها را مطرح می کند. مم و زین علاوه بر بعد داستانی و ناسیونالیستی، اهمیت عرفانی نیز دارد؛ زیرا خانی مکرراً اشاراتی به درون مایهٔ عرفانی کار خود می کند و در انتهای داستان مم را به مقام فنا فی الله می رساند. [ ۴]
در سال ۱۹۹۲ فیلمی دربارهٔ مم و زین و به همین نام از سوی امید ایلچی در ترکیه ساخته شد.
نمایشنامه ای به نام «انقلاب عشق: تراژدی مم و زین» توسط کمال میرعودالی به کرمانجی میانی نوشته شده است که در مارس ۲۰۱۲ در سلیمانیه به چاپ رسیده است. [ ۵]
در سال 2021 تیم انیمیشن سازی خط تولید انیمیشن سینمایی سه بعدی مم و زین را به کارگردانی: فردین زارعی _ کارگردان هنری: دلیر ملکی _ مدیر تولید: خه بات کریمی در سنندج ( سنه ) مرکز استان کردستان ایران جهت معرفی این اثر فاخر ادبی کوردی به جشنواره های بین المللی آغاز کرده است . . انیمیشن مم و زین
نخستین ترجمهٔ مم و زین در سال ۱۸۹۰ توسط اوژن پریم و آلبرت سوسن به زبان آلمانی صورت گرفت. سپس در سال ۱۹۳۰ ترجمهٔ دیگری لوکوک انجام شد. هوگو ماکس در سال ۱۹۲۶ ورژه لسکو در سال ۱۹۴۰ این اثر را به فرانسوی ترجمه کردند. اوسکار مان نیز در سال ۱۹۰۹ ترجمهٔ دیگری به زبان آلمانی از آن ارائه داد. ترجمه ای به انگلیسی نیز توسط صلاح سعدالله صورت گرفته که در سال ۲۰۰۸ به چاپ رسیده است. [ ۶] همچنین فریاد فاضل عمر مم و زین را به زبان آلمانی ترجمه کرده و همچنین ترجمهٔ دیگری را نیز با همراهی میچ کهن شاعر آمریکایی به زبان انگلیسی انجام داده است. [ ۷] مارگارت رودینکو نیز مم و زین را در سال ۱۹۶۲ به زبان روسی ترجمه کرده است. [ ۸]
wiki: مم و زین