ملک جهان خانم ( زاده ۱۲۲۰ قمری – درگذشته ۱۲۹۰ قمری ) ملقب به مهد علیا، نواب عِلیّه و ملکه قَجَری همسر محمدشاه، مادر ناصرالدین شاه قاجار و ملکه ایران بود. او را از چهره های درباری مهم این دوره می دانند. با تحریک او میرزا تقی خان امیرکبیر از مقام صدارت اعظم برکنار و کشته شد. ملک جهان خانم، همچنین، آخرین زنی بود که ملقّب به مهد علیا شد.
... [مشاهده متن کامل]
ملک جهان خانم ( زاده شده به نام نواب علّیِٖه عصمت الدنیا و الدین اُلُغ مهد علیا ملکهٔ نساءالعالمین ) ، دختر امیر محمد قاسم خان قاجار قوانلو ( ملقب به ظهیرالدوله ) و بیگم جان ( دختر دوم فتحعلی شاه قاجار ) بود. در ۱۶ سالگی او را به عقد پسردایی اش محمدمیرزا که آن زمان ولیعهد بود درآوردند. او پس از آنکه پسرش شاه شد، مهد علیا لقب گرفت.
حاصل ازدواج او با محمدشاه، پنج فرزند به نام های سلطان ملک میرزا، سلطان محمود میرزا، کشور خانم، ناصرالدین میرزا و عزت الدوله بود که سه فرزند نخست در کودکی درگذشتند. او در ۲۵ سالگی، پسرش ناصرالدین میرزا و در ۳۰ سالگی، دخترش، ملک زاده خانم ( عزت الدوله ) را به دنیا آورد. محمدشاه با اینکه ناصرالدین میرزا را از ۵ سالگی به عنوان جانشین خود معرفی کرده بود، چند بار قصد کرد پسر دیگرش عباس میرزا ( پسر خدیجه خانم چهریقی که نسبش به شیخ های نقشبندیه می رسید ) را ولیعهد کند. در سال ۱۲۶۴ ق که محمدشاه درگذشت، مهد علیا پسرش را که در تبریز بود به تهران فراخواند و خود نیز به کمک هوادارانش و سفارت انگلیس برای ۴۵ روز امور مملکت را به دست گرفت و آرامش شهر را حفظ کرد. او به عنوان ملکه مادر نایب السلطنه شورای سلطنت را تشکیل داد و میرزا آقاسی وزیر محمدشاه را که هوادار عباس میرزا بود، عزل کرد. عباس میرزا و خدیجه خانم چهریقی نیز که از جانب او احساس خطر جانی می کردند با کمک فرهاد میرزا معتمدالدوله به سفارت انگلیس پناه بردند و در آنجا تحصن کردند.
مهد علیا بسیار باهوش بود. بر ادبیات فارسی و زبان عربی مسلط بود، با موسیقی و آواز آشنا بود و خط ریز و خط درشت می نوشت. شعر می گفت و در سخنانش از مثل ها و روایات زیادی استفاده می کرد. او قرآن را به صورت دودانگ در آهنگ حجاز می خواند. مهد علیا به ساختن و نوسازی بناها مانند باغ مادر شاه در مرقد شاه عبدالعظیم، مدرسه حکیم باشی ( یا مدرسه مهد علیا ) ، ساختن بارگاه و بقعه زبیده خاتون، تعمیر و اتمام مسجد امیرقاسم خان، پدرش ( یا مسجد مادر شاه ) توجه داشت. از مهد علیا چند سجع مُهر با عنوان های «ملک النساء العالمین»، «عصمت الدنیا و الدین» و … باقی است. او به مطالعه دیوان شعرا و کتب تاریخ رغبت فراوان داشت و کتابخانه خصوصی او را این دو نوع کتاب تشکیل می داد.
... [مشاهده متن کامل]
ملک جهان خانم ( زاده شده به نام نواب علّیِٖه عصمت الدنیا و الدین اُلُغ مهد علیا ملکهٔ نساءالعالمین ) ، دختر امیر محمد قاسم خان قاجار قوانلو ( ملقب به ظهیرالدوله ) و بیگم جان ( دختر دوم فتحعلی شاه قاجار ) بود. در ۱۶ سالگی او را به عقد پسردایی اش محمدمیرزا که آن زمان ولیعهد بود درآوردند. او پس از آنکه پسرش شاه شد، مهد علیا لقب گرفت.
حاصل ازدواج او با محمدشاه، پنج فرزند به نام های سلطان ملک میرزا، سلطان محمود میرزا، کشور خانم، ناصرالدین میرزا و عزت الدوله بود که سه فرزند نخست در کودکی درگذشتند. او در ۲۵ سالگی، پسرش ناصرالدین میرزا و در ۳۰ سالگی، دخترش، ملک زاده خانم ( عزت الدوله ) را به دنیا آورد. محمدشاه با اینکه ناصرالدین میرزا را از ۵ سالگی به عنوان جانشین خود معرفی کرده بود، چند بار قصد کرد پسر دیگرش عباس میرزا ( پسر خدیجه خانم چهریقی که نسبش به شیخ های نقشبندیه می رسید ) را ولیعهد کند. در سال ۱۲۶۴ ق که محمدشاه درگذشت، مهد علیا پسرش را که در تبریز بود به تهران فراخواند و خود نیز به کمک هوادارانش و سفارت انگلیس برای ۴۵ روز امور مملکت را به دست گرفت و آرامش شهر را حفظ کرد. او به عنوان ملکه مادر نایب السلطنه شورای سلطنت را تشکیل داد و میرزا آقاسی وزیر محمدشاه را که هوادار عباس میرزا بود، عزل کرد. عباس میرزا و خدیجه خانم چهریقی نیز که از جانب او احساس خطر جانی می کردند با کمک فرهاد میرزا معتمدالدوله به سفارت انگلیس پناه بردند و در آنجا تحصن کردند.
مهد علیا بسیار باهوش بود. بر ادبیات فارسی و زبان عربی مسلط بود، با موسیقی و آواز آشنا بود و خط ریز و خط درشت می نوشت. شعر می گفت و در سخنانش از مثل ها و روایات زیادی استفاده می کرد. او قرآن را به صورت دودانگ در آهنگ حجاز می خواند. مهد علیا به ساختن و نوسازی بناها مانند باغ مادر شاه در مرقد شاه عبدالعظیم، مدرسه حکیم باشی ( یا مدرسه مهد علیا ) ، ساختن بارگاه و بقعه زبیده خاتون، تعمیر و اتمام مسجد امیرقاسم خان، پدرش ( یا مسجد مادر شاه ) توجه داشت. از مهد علیا چند سجع مُهر با عنوان های «ملک النساء العالمین»، «عصمت الدنیا و الدین» و … باقی است. او به مطالعه دیوان شعرا و کتب تاریخ رغبت فراوان داشت و کتابخانه خصوصی او را این دو نوع کتاب تشکیل می داد.
