[ویکی نور] ملاک التاویل القاطع بذوی الالحاد و التعطیل فی توجیه المتشابه اللفظ من آی التنزیل. ملاک التأویل القاطع بذوی الإلحاد و التعطیل فی توجیه المتشابه اللفظ من آی التنزیل، نوشته احمد بن ابراهیم بن زبیر ثقفی عاصمی غرناطی، کتابی است دو جلدی، به زبان عربی و با موضوع تفسیر. وی در این کتاب به بیان موارد تکرار الفاظ و مشابهات قرآنی می پردازد. هدف او از این امر بیان لغو نبودن و معنادار بودن چنین تکرارهایی به انگیزه پاسخ به کسانی است که بر این تکرارها ایراد می گیرند.
کتاب توسط سعید فلاح مورد تحقیق قرار گرفته است.
این اثر دارای دو جلد است. جلد اول دارای مقدمه محقق، مدخل، مقدمه مؤلف و محتوای مطالب تا پایان سوره یونس است و محتوای جلد دوم از سوره هود آغاز شده و به سوره ناس خاتمه یافته است. در ابتدای این جلد نیز مقدمه ای از محقق آمده است.
ابن زبیر مطالب این کتاب را ضمن سه مرحله بیان می کند؛ اول: سوره را ذکر می کند و آیات مشابه را بنا بر آنچه در مقدمه درباره موضوع کتابش شرح داده، به ترتیب اولویت آدرس دهی می کند. از مواردی مانند سوره واقعه که یک آیه در این ارتباط دارند یا سوره هایی که ارتباطی با مقصود مؤلف ندارند گذر می کند مانند سوره های طارق تا بروج و قدر تا قارعه و... . دوم: آیه مادر را ذکر می کند و مشابهاتش را با استقرای موارد از همان سوره یا دیگر سوره ها به آن ملحق می کند و موارد اتفاق و اختلاف را بیان می دارد. سپس سؤالاتی را که ممکن است به ذهن خواننده خطور کند مطرح می نماید. سوم: بعد از مطرح کردن سؤال، آن را پاسخ می دهد. وسایل وی برای تحقیق عبارت اند از: قرآن کریم، اسباب نزول، سنت و آثار، قرائات، لغت اعم از نحو و استعمالات لفظی و فنون کلام و اصول و...، استشهاد به آرای علما، طرح سؤال و بیان فصل های تکمیلی.
ایشان در موارد سنت غالباً به ذکر کل سند نپرداخته و صرفاً قول را از نقل صحابی نقل می کند، گاهی هم مورد را به مرجعش ارجاع می دهد به این نحو که از صحیحی که این روایت را ذکر کرده نام می برد، برخی موارد را هم ذیل کلامش بدون این که تذکر دهد این مورد از سنت اخذ شده، ذکر می کند.
ملاک التأویل کتابی تفسیری است که ابن زبیر منحصراً موضوع آن را در توجیه تکرارها و مشابهات یا موارد اختلافی در تقدیم و تأخیر یا کم و زیادت در تعبیر، در الفاظ آیات قرآن، مطرح کرده است. نویسنده دراین باره می نویسد: «از مواردی که نویسندگان از ائمه ما از نگاشتن آن غفلت کرده اند، توجیه موارد تکرار لفظی آیات قرآن و همچنین اختلاف در تقدیم و تأخیر و برخی زیادی های در تعبیر است.» نویسنده این روش را در این نوع از آیات در تمام سوره های قرآن از فاتحه تا ناس پی گرفته است. او می گوید «درة التنزیل و غرة التاویل» اثر خطیب اسکافی اولین کتابی است که سابقین در این زمینه نگاشته اند است. محقق کتاب می گوید از دیگر کسانی که بعد از اسکافی در این فن کتاب نوشته، کرمانی است که اثرش «البرهان فی توجیه متشابه القرآن لما فیه من الحجة و البیان» است. دیگر آثار در این باب «هدایة المرتاب فی المتشابه» اثر سخاوی و «کشف المعانی فی متشابه المثانی» از قاضی بدرالدین است.
کتاب توسط سعید فلاح مورد تحقیق قرار گرفته است.
این اثر دارای دو جلد است. جلد اول دارای مقدمه محقق، مدخل، مقدمه مؤلف و محتوای مطالب تا پایان سوره یونس است و محتوای جلد دوم از سوره هود آغاز شده و به سوره ناس خاتمه یافته است. در ابتدای این جلد نیز مقدمه ای از محقق آمده است.
ابن زبیر مطالب این کتاب را ضمن سه مرحله بیان می کند؛ اول: سوره را ذکر می کند و آیات مشابه را بنا بر آنچه در مقدمه درباره موضوع کتابش شرح داده، به ترتیب اولویت آدرس دهی می کند. از مواردی مانند سوره واقعه که یک آیه در این ارتباط دارند یا سوره هایی که ارتباطی با مقصود مؤلف ندارند گذر می کند مانند سوره های طارق تا بروج و قدر تا قارعه و... . دوم: آیه مادر را ذکر می کند و مشابهاتش را با استقرای موارد از همان سوره یا دیگر سوره ها به آن ملحق می کند و موارد اتفاق و اختلاف را بیان می دارد. سپس سؤالاتی را که ممکن است به ذهن خواننده خطور کند مطرح می نماید. سوم: بعد از مطرح کردن سؤال، آن را پاسخ می دهد. وسایل وی برای تحقیق عبارت اند از: قرآن کریم، اسباب نزول، سنت و آثار، قرائات، لغت اعم از نحو و استعمالات لفظی و فنون کلام و اصول و...، استشهاد به آرای علما، طرح سؤال و بیان فصل های تکمیلی.
ایشان در موارد سنت غالباً به ذکر کل سند نپرداخته و صرفاً قول را از نقل صحابی نقل می کند، گاهی هم مورد را به مرجعش ارجاع می دهد به این نحو که از صحیحی که این روایت را ذکر کرده نام می برد، برخی موارد را هم ذیل کلامش بدون این که تذکر دهد این مورد از سنت اخذ شده، ذکر می کند.
ملاک التأویل کتابی تفسیری است که ابن زبیر منحصراً موضوع آن را در توجیه تکرارها و مشابهات یا موارد اختلافی در تقدیم و تأخیر یا کم و زیادت در تعبیر، در الفاظ آیات قرآن، مطرح کرده است. نویسنده دراین باره می نویسد: «از مواردی که نویسندگان از ائمه ما از نگاشتن آن غفلت کرده اند، توجیه موارد تکرار لفظی آیات قرآن و همچنین اختلاف در تقدیم و تأخیر و برخی زیادی های در تعبیر است.» نویسنده این روش را در این نوع از آیات در تمام سوره های قرآن از فاتحه تا ناس پی گرفته است. او می گوید «درة التنزیل و غرة التاویل» اثر خطیب اسکافی اولین کتابی است که سابقین در این زمینه نگاشته اند است. محقق کتاب می گوید از دیگر کسانی که بعد از اسکافی در این فن کتاب نوشته، کرمانی است که اثرش «البرهان فی توجیه متشابه القرآن لما فیه من الحجة و البیان» است. دیگر آثار در این باب «هدایة المرتاب فی المتشابه» اثر سخاوی و «کشف المعانی فی متشابه المثانی» از قاضی بدرالدین است.