ملا احمد دارابی که برخی از منابع نام او را شیخ احمد دارابی هم آورده اند، فرزند ملا محمدتقی دارابی و زاده ی داراب فارس است.
اثری به نام �خوک نامه� یا �گهرنامه� نیز در کتابخانه تخصصی دانشگاه تهران وجود دارد که متعلق به ملا تقی دارابی است . خوک نامه یک مثنوی فکاهی است که به شیوه موش و گربه عبید زاکانی نگارش یافته و به خط نستعلیق و متعلق به سال 1245 قمری است و بخشی از آن بدین شرح است:
... [مشاهده متن کامل]
�خوش تر از حَمد نیست عنوانا . . . لب گشایم به حَمد یزدانا
. . . اولِ داستان گهرنامه . . . آخرش خوک نامه پایانا�
ملا احمد دارابی در سال 1275 قمری �تذکره شوشتر� را کتابت کرده و آقای برومند در پایان این کتاب نام او را �احمد بن ملا محمد تقی دارابی الاصل الشهیر بالشیرازی� آورده و رکن زاده آدمیت نیز نام او را �شیخ احمد بن محمدتقی دارابی� و اهل داراب فارس ذکر کرده است. هرچند که سال تولد این فیلسوف دارابی معلوم نیست اما در قرن سیزده هجری چندین تذکره و اثر را تحریر و کتابت نموده است.
ملا احمد دارابی اهل داراب فارس بود و مدتی را نزد حکیم عباس دارابی شاگردی کرد و بدین ترتیب فلسفه و حکمت را از وی آموخت و آموخته هایش را به نسل های بعد از خود منتقل نمود. دست نوشته ها و خاطرات شاگردان استاد احمد دارابی نشان می دهد که ایشان در طول زندگی خود مدتی را هم در کشورهای عراق ( نجف ) و مصر اقامت داشته اند. مرحوم حاج سیدعبدلعلی آیت اللهی، امام جمعه سابق لار، در خاطرات خود آورده اند که مدتی شاگرد ملا احمد دارابی بوده اند.
وی می نویسد:" در سن 15 - 14 سالگی در مدارس علمیه قدیم شیراز مخصوصاً مدرسه خان مشغول تحصیل علوم عربی گردیدم و مقدمات و سطوح را در شیراز در نهایت سختی در دوره پهلوی و پسرش خدمت اساتید مشغول بودم ( صرف، نحو، منطق، معانی و بیان، فقه و اصول مقدماتی ) و شرح تجرید و شرح منظومه و مقدار زیادی از شرح اشارات را خدمت مرحوم استاد ملا احمد دارابی رحمت الله علیه خواندم. مرحوم استادم، آقا ملا احمد دارابی، که تا اشارات و اسفار درس می گفت از دانشمندان فارس و احتمالاَ شاگرد آقا ملا عباس دارابی بوده که ایشان از شاگردان بلافصل حکیم عظیم حاج ملا هادی سبزواری قدس الله اسرار هم بوده است. استاد جواد مصلح در ایضاح المقاصد می نویسد از شاگردان ملا احمد دارابی بوده و بخش حکمت شرح اشارات خواجه نصیرالدین را از محضر پرفیض استاد زمان، شیخ احمد دارابی کسب فیض کرده است.
مرحوم آیت الله ملک حسینی ( نماینده ولی فقیه در استان کهگیلویه و بویراحمد و نماینده مردم این استان در خبرگان رهبری ) از شاگردان ملا احمد دارابی نیز در بخشی از خاطرات خود آورده اند که مهمات صرف و نحو که باقیمانده بود و منطق ( حاشیه و شرح شمسیه و شرح منظومه یکی بعد از دیگری ) و معانی بیان و شرح تجرید الاعتقاد را ( تجرید الاعتقاد، تصنیف محقق کبیر خواجه نصیرالدین طوسی و شرح آن بقلم آیت الله علّامه حلّی است ) در محضر فیلسوف بزرگ شهر، مرحوم ملا احمد دارابی ( ایشان شاگرد حکیم عباس واحد العین و او شاگرد فیلسوف بزرگ حاج ملا هادی سبزواری صاحب منظومه و شرح آن است، مرحوم دارابی فوق العاده تعریف از استادش می کرد و می گفت از حکیم سبزواری نقل شده که گفته هر چه داشتم یک چشم دارابی برد ) خواندیم، ما سه الی چهار نفر بودیم که این دروس را خدمت مرحوم دارابی می خواندیم و حقیر بیست و دو ریال حقوق به استاد می دادم و آقای مجد الدین محلاتی بیست و چهار ریال می داد. شهید آیت الله سیدعبدالحسین دستغیب نیز فلسفه و حکمت را در مدرسه علمیه �خان� شیراز نزد ملا احمد دارابی آموخته است. از دیگر شاگردان حکیم احمد دارابی، جناب جلال الدین آیت الله زاده شیرازی فرزند آقا شیخ جعفر مجتهد محلاتی بوده اند که آموزش علوم دینی را نزد شیخ احمد دارابی فرا گرفته اند. آیت الله حاج شیخ حسین شب زنده دار نیز در یادداشت ها و خاطرات خود آورده اند که در منصوریه شیراز معانی بیان و فقه و اصول و کلام و عقاید را نزد ملا احمد دارابی آموخته اند. ایشان پدر جناب آقای محمد مهدی شب زنده دار از فقهای شورای نگهبان بودند. از دیگر شاگردان برجسته ملا احمد دارابی، آیت الله شیخ علی لطفیان سرگزی، نماینده آیت الله بروجردی در کشور افغانستان و استان های سیستان و بلوچستان، خراسان، کرمان و هرمزگان بوده اند. ملا احمد دارابی در وصف وی نیز جمله ای معروف دارند.
در سال 1377 روزنامه اطلاعات گزارشی با نام � خورشیدی که غروب کرد� به قلم �برهان ابن یوسف� از لُس آنجلس منتشر نمود که در آن، برهان، از شاگردان زنده یاد استاد جواد مصلح به یادمان استادش بخشی از یادداشت ها و خاطرات وی را منتشر نموده بود. در بخشی از خاطرات استاد جواد مصلح که برهان بدان اشاره نموده آمده است:�جز برخی شیرازیان، شاید کمتر کسی باشد که محضر استادان نامداری چون، استاد شیخ احمد دارابی، استاد آقاسید علی کازرونی و استاد شیخ میرزا محمد علی حکیم، را درک کرده باشد. . . استاد شیخ احمد دارابی، مردی است که نزدیک به صد سال پیش، زمانی در بزرگ ترین و کهن ترین دانشگاه جهان اسلام، یعنی دانشگاه الازهر - مصر - استاد بودند، فلسفه تدریس فرموده و کتابی دستنویس در بخش کتاب های خطی کتابخانه معظم دانشگاه، از خود برجای گذاشتند که؛ وزیر معارف و اوقاف مصر، به هنگام شرکت در هزاره فردوسی، همراه با وزیر فرهنگ ایران، به امید دیدار با استاد شیخ احمد دارابی، به شیراز رفت تا به گفته ی خودش، افتخار دیدار استاد را بیابد. . . . استاد مصلح همواره خویشتن را مفتخر به شاگردی ایشان می دانستند. � استاد جواد مصلح، فیلسوف ایرانی است که بیش تر به تعلیق نویسی بر آثار ابن سینا، تفتازانی و ملاصدرا پرداخته است. ازمهم ترین آثار وی می توان به تعلیقات بر الشواهد الربوبیة ملاصدرا اشاره کرد که بالغ بر ۱٬۵۹۹ مورد است. از وی آثار دیگری نظیر؛ مبدأ آفرینش، فلسفه عالی، حاشیه بر اسفار، اشارات، طبیعیات، علم النفس و دهها تألیف دیگر از وی بجا مانده است.
از جمله آثار بجا مانده از فیلسوف بزرگ دارابی که به رشته تحریر درآمده و کتابت آن به خط زیبای ملا احمد دارابی انجام شده است می توان به :
1 - اللمعه الدمشقیه ( لمعه ) در محرم سال 1250 قمری
2 - تذکره الائمه لاهیجانی در سال 1263 قمری
3 - مطالب السوول فی مناقب آل الرسول در سال 1265 قمری
4 - تذکره شوشتر ( شوشتریه ) اثر سیدعبدالله جزائری در سال 1275 قمری
5 - تذکره الخواص ابن جوزی در سال 1283 قمری
6 - حیات القلوب
7 - معرفه التقویم ( توضیح مرکز اسناد : در این کتاب شباهت خط با رساله احمد دارابی وجود دارد ) .
رکن زاده آدمیت محل وفات او را شهر نجف اشرف در عراق و سال وفات این فیلسوف بزرگ را سال 1257 قمری آورده است که با استناد به خاطرات استاد مصلح و باتوجه به حضور ملا احمد دارابی در دانشگاه الازهرِ مصر و همچنین؛ سال های کتابت دو کتاب تذکره شوشتر ( 1275 ق ) و تذکره الخواص ( 1283ق ) ، زمان وفات حکیم دارابی می بایست بعد از سال ذکر شده توسط آدمیت باشد و تاریخ ذکر شده توسط وی صحیح نمی باشد.
اثری به نام �خوک نامه� یا �گهرنامه� نیز در کتابخانه تخصصی دانشگاه تهران وجود دارد که متعلق به ملا تقی دارابی است . خوک نامه یک مثنوی فکاهی است که به شیوه موش و گربه عبید زاکانی نگارش یافته و به خط نستعلیق و متعلق به سال 1245 قمری است و بخشی از آن بدین شرح است:
... [مشاهده متن کامل]
�خوش تر از حَمد نیست عنوانا . . . لب گشایم به حَمد یزدانا
. . . اولِ داستان گهرنامه . . . آخرش خوک نامه پایانا�
ملا احمد دارابی در سال 1275 قمری �تذکره شوشتر� را کتابت کرده و آقای برومند در پایان این کتاب نام او را �احمد بن ملا محمد تقی دارابی الاصل الشهیر بالشیرازی� آورده و رکن زاده آدمیت نیز نام او را �شیخ احمد بن محمدتقی دارابی� و اهل داراب فارس ذکر کرده است. هرچند که سال تولد این فیلسوف دارابی معلوم نیست اما در قرن سیزده هجری چندین تذکره و اثر را تحریر و کتابت نموده است.
ملا احمد دارابی اهل داراب فارس بود و مدتی را نزد حکیم عباس دارابی شاگردی کرد و بدین ترتیب فلسفه و حکمت را از وی آموخت و آموخته هایش را به نسل های بعد از خود منتقل نمود. دست نوشته ها و خاطرات شاگردان استاد احمد دارابی نشان می دهد که ایشان در طول زندگی خود مدتی را هم در کشورهای عراق ( نجف ) و مصر اقامت داشته اند. مرحوم حاج سیدعبدلعلی آیت اللهی، امام جمعه سابق لار، در خاطرات خود آورده اند که مدتی شاگرد ملا احمد دارابی بوده اند.
وی می نویسد:" در سن 15 - 14 سالگی در مدارس علمیه قدیم شیراز مخصوصاً مدرسه خان مشغول تحصیل علوم عربی گردیدم و مقدمات و سطوح را در شیراز در نهایت سختی در دوره پهلوی و پسرش خدمت اساتید مشغول بودم ( صرف، نحو، منطق، معانی و بیان، فقه و اصول مقدماتی ) و شرح تجرید و شرح منظومه و مقدار زیادی از شرح اشارات را خدمت مرحوم استاد ملا احمد دارابی رحمت الله علیه خواندم. مرحوم استادم، آقا ملا احمد دارابی، که تا اشارات و اسفار درس می گفت از دانشمندان فارس و احتمالاَ شاگرد آقا ملا عباس دارابی بوده که ایشان از شاگردان بلافصل حکیم عظیم حاج ملا هادی سبزواری قدس الله اسرار هم بوده است. استاد جواد مصلح در ایضاح المقاصد می نویسد از شاگردان ملا احمد دارابی بوده و بخش حکمت شرح اشارات خواجه نصیرالدین را از محضر پرفیض استاد زمان، شیخ احمد دارابی کسب فیض کرده است.
مرحوم آیت الله ملک حسینی ( نماینده ولی فقیه در استان کهگیلویه و بویراحمد و نماینده مردم این استان در خبرگان رهبری ) از شاگردان ملا احمد دارابی نیز در بخشی از خاطرات خود آورده اند که مهمات صرف و نحو که باقیمانده بود و منطق ( حاشیه و شرح شمسیه و شرح منظومه یکی بعد از دیگری ) و معانی بیان و شرح تجرید الاعتقاد را ( تجرید الاعتقاد، تصنیف محقق کبیر خواجه نصیرالدین طوسی و شرح آن بقلم آیت الله علّامه حلّی است ) در محضر فیلسوف بزرگ شهر، مرحوم ملا احمد دارابی ( ایشان شاگرد حکیم عباس واحد العین و او شاگرد فیلسوف بزرگ حاج ملا هادی سبزواری صاحب منظومه و شرح آن است، مرحوم دارابی فوق العاده تعریف از استادش می کرد و می گفت از حکیم سبزواری نقل شده که گفته هر چه داشتم یک چشم دارابی برد ) خواندیم، ما سه الی چهار نفر بودیم که این دروس را خدمت مرحوم دارابی می خواندیم و حقیر بیست و دو ریال حقوق به استاد می دادم و آقای مجد الدین محلاتی بیست و چهار ریال می داد. شهید آیت الله سیدعبدالحسین دستغیب نیز فلسفه و حکمت را در مدرسه علمیه �خان� شیراز نزد ملا احمد دارابی آموخته است. از دیگر شاگردان حکیم احمد دارابی، جناب جلال الدین آیت الله زاده شیرازی فرزند آقا شیخ جعفر مجتهد محلاتی بوده اند که آموزش علوم دینی را نزد شیخ احمد دارابی فرا گرفته اند. آیت الله حاج شیخ حسین شب زنده دار نیز در یادداشت ها و خاطرات خود آورده اند که در منصوریه شیراز معانی بیان و فقه و اصول و کلام و عقاید را نزد ملا احمد دارابی آموخته اند. ایشان پدر جناب آقای محمد مهدی شب زنده دار از فقهای شورای نگهبان بودند. از دیگر شاگردان برجسته ملا احمد دارابی، آیت الله شیخ علی لطفیان سرگزی، نماینده آیت الله بروجردی در کشور افغانستان و استان های سیستان و بلوچستان، خراسان، کرمان و هرمزگان بوده اند. ملا احمد دارابی در وصف وی نیز جمله ای معروف دارند.
در سال 1377 روزنامه اطلاعات گزارشی با نام � خورشیدی که غروب کرد� به قلم �برهان ابن یوسف� از لُس آنجلس منتشر نمود که در آن، برهان، از شاگردان زنده یاد استاد جواد مصلح به یادمان استادش بخشی از یادداشت ها و خاطرات وی را منتشر نموده بود. در بخشی از خاطرات استاد جواد مصلح که برهان بدان اشاره نموده آمده است:�جز برخی شیرازیان، شاید کمتر کسی باشد که محضر استادان نامداری چون، استاد شیخ احمد دارابی، استاد آقاسید علی کازرونی و استاد شیخ میرزا محمد علی حکیم، را درک کرده باشد. . . استاد شیخ احمد دارابی، مردی است که نزدیک به صد سال پیش، زمانی در بزرگ ترین و کهن ترین دانشگاه جهان اسلام، یعنی دانشگاه الازهر - مصر - استاد بودند، فلسفه تدریس فرموده و کتابی دستنویس در بخش کتاب های خطی کتابخانه معظم دانشگاه، از خود برجای گذاشتند که؛ وزیر معارف و اوقاف مصر، به هنگام شرکت در هزاره فردوسی، همراه با وزیر فرهنگ ایران، به امید دیدار با استاد شیخ احمد دارابی، به شیراز رفت تا به گفته ی خودش، افتخار دیدار استاد را بیابد. . . . استاد مصلح همواره خویشتن را مفتخر به شاگردی ایشان می دانستند. � استاد جواد مصلح، فیلسوف ایرانی است که بیش تر به تعلیق نویسی بر آثار ابن سینا، تفتازانی و ملاصدرا پرداخته است. ازمهم ترین آثار وی می توان به تعلیقات بر الشواهد الربوبیة ملاصدرا اشاره کرد که بالغ بر ۱٬۵۹۹ مورد است. از وی آثار دیگری نظیر؛ مبدأ آفرینش، فلسفه عالی، حاشیه بر اسفار، اشارات، طبیعیات، علم النفس و دهها تألیف دیگر از وی بجا مانده است.
از جمله آثار بجا مانده از فیلسوف بزرگ دارابی که به رشته تحریر درآمده و کتابت آن به خط زیبای ملا احمد دارابی انجام شده است می توان به :
1 - اللمعه الدمشقیه ( لمعه ) در محرم سال 1250 قمری
2 - تذکره الائمه لاهیجانی در سال 1263 قمری
3 - مطالب السوول فی مناقب آل الرسول در سال 1265 قمری
4 - تذکره شوشتر ( شوشتریه ) اثر سیدعبدالله جزائری در سال 1275 قمری
5 - تذکره الخواص ابن جوزی در سال 1283 قمری
6 - حیات القلوب
7 - معرفه التقویم ( توضیح مرکز اسناد : در این کتاب شباهت خط با رساله احمد دارابی وجود دارد ) .
رکن زاده آدمیت محل وفات او را شهر نجف اشرف در عراق و سال وفات این فیلسوف بزرگ را سال 1257 قمری آورده است که با استناد به خاطرات استاد مصلح و باتوجه به حضور ملا احمد دارابی در دانشگاه الازهرِ مصر و همچنین؛ سال های کتابت دو کتاب تذکره شوشتر ( 1275 ق ) و تذکره الخواص ( 1283ق ) ، زمان وفات حکیم دارابی می بایست بعد از سال ذکر شده توسط آدمیت باشد و تاریخ ذکر شده توسط وی صحیح نمی باشد.