مقول
/maqul/
لغت نامه دهخدا
- مقول قول ؛ در اصطلاح نحویان ،مفعول قول است. ( از اقرب الموارد ). مثلاً در عبارت «قال علی ( ع ) : الناس نیام واذا ماتوا انتبهوا»، جمله «الناس نیام و...» مقول قول است.
|| در اصطلاح فلسفه ، محمول. مقول در جواب ماهو یعنی آنچه در مقام سؤال از ماهیت شی گفته و حمل شود و به عبارت دیگر ذاتیات نوعی و جنسی اشیاء را گویند. ( از فرهنگ علوم عقلی جعفر سجادی ). و رجوع به مقولات شود.
مقول. [ م ِق ْ وَ ] ( ع اِ ) زبان. ( دهار ) ( منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( غیاث ) ( ناظم الاطباء )( از اقرب الموارد ). || ( ص ) رجل مقول ؛ مردی نیک سخن. ( مهذب الاسماء ). مرد نیکوسخن یا تیززبان بسیارگوی. مِقوال مانند آن است و هما للذکر والانثی. ( منتهی الارب ). مرد نیکوسخن و تیززبان بسیارگوی و کذلک امراءة مقول. ( ناظم الاطباء ). فصیح. بسیار گویا. ج ، مقاول. ( یادداشت به خط مرحوم دهخدا ). و رجوع به مقوال شود. || مهتر به لغت یمن. ( منتهی الارب ) ( از ناظم الاطباء ). قَیل به لغت اهل یمن. ج ، مقاول و مقاولة. ( از اقرب الموارد ). لقب قائدین یمن و اینان در مرتبه پس از اذواء بوده اند. ( مفاتیح العلوم ، یادداشت به خط مرحوم دهخدا ).
مقول. [ م ُ ق َوْ وَ ] ( ع ص ) بار بار گفته شده. مُقَوَّلَة و گویند کلام مقول وکلمة مقولة. ( ناظم الاطباء ). و رجوع به مقولة شود.
فرهنگ فارسی
۱ - ( اسم ) گفته شده . ۲ - گفتار. ۳ - محمول . توضیح مقول در جواب [ ما هو ? ] است - یعنی آنچه در مقام سوال از ماهیت شئ گفته و حمل شود و بعبارت دیگر ذاتیات نوعی و جنسی اشیائ را گویند ( دستورج ۳ص ۳٠۷ ) جمع : مقولات
بار بار گفته شده . مقوله و گویند : کلام مقول و کلمه مقوله .
فرهنگ معین
پیشنهاد کاربران
1. حمل شده ، اِسناد داده شده ، محمول
2. قابل حمل
3. گفته شده
( و بعضی منطقیان و خصوصاً قدما ، محمول در لفظ ، بر موضوع ، مقدم دارند. مثلاً گویند: حیوان واقع است یا مقول است بر همه انسان یا بر بعضی اجسام ، و واقع نیست یا مقول نیست بر هیچ جواد ) اساس الاقتباس صفحه 69
... [مشاهده متن کامل]
فرهنگ اصطلاحات منطقی ، دکتر محمد خوانساری
2. قابل حمل
3. گفته شده
( و بعضی منطقیان و خصوصاً قدما ، محمول در لفظ ، بر موضوع ، مقدم دارند. مثلاً گویند: حیوان واقع است یا مقول است بر همه انسان یا بر بعضی اجسام ، و واقع نیست یا مقول نیست بر هیچ جواد ) اساس الاقتباس صفحه 69
... [مشاهده متن کامل]
فرهنگ اصطلاحات منطقی ، دکتر محمد خوانساری
در منطق، خاصه منطق صوری، مفهوم " مقول " را چنین بیان می کنند:
اقسام مقول در جواب ماهو ( چیستی حقیقت ) ، یا به عبارت دیگر لفظ دال بر ماهیت، بر سه قسم است: نوع، جنس و حد تام.
نوع قسم کلی ذاتی است که تمام حقیقت افراد است.
... [مشاهده متن کامل]
جنس قسم کلی ذاتی است که جزء حقیقت افراد است و حد تام عبارت است از اینکه تمام اجزاء ماهیت مسئول عنه که یک امر کلی باشد، در جواب باشد. مسئول عنه بر چهار قسم است:
۱ - امر واحد جزئی ( مانند این جسم یا این مایع یا اسم: حسن )
۲ - امر واحد کلی ( مانند انسان، جامد، سنگ )
۳ - امر متعدد متفق الحقیقه ( مانند اسامی: محمد، محمود و . . . )
۴ - امر متعدد مختلف الحقیقه ( مانند انسان، گاو و اسب و . . . )
اقسام مقول در جواب ماهو ( چیستی حقیقت ) ، یا به عبارت دیگر لفظ دال بر ماهیت، بر سه قسم است: نوع، جنس و حد تام.
نوع قسم کلی ذاتی است که تمام حقیقت افراد است.
... [مشاهده متن کامل]
جنس قسم کلی ذاتی است که جزء حقیقت افراد است و حد تام عبارت است از اینکه تمام اجزاء ماهیت مسئول عنه که یک امر کلی باشد، در جواب باشد. مسئول عنه بر چهار قسم است:
۱ - امر واحد جزئی ( مانند این جسم یا این مایع یا اسم: حسن )
۲ - امر واحد کلی ( مانند انسان، جامد، سنگ )
۳ - امر متعدد متفق الحقیقه ( مانند اسامی: محمد، محمود و . . . )
۴ - امر متعدد مختلف الحقیقه ( مانند انسان، گاو و اسب و . . . )