مقام احسان

[ویکی فقه] احسان یعنی مقام شهود، و نتیجه این شهود عبارت از روشن شدن حقایق آنگونه که هستند می باشد. و صاحب مقام احسان هرچیز را آن گونه که هست می شناسد. مقام احسان جزو بالاترین درجات برای سالک الی اللّه است. وقتی گفته می شود امام مجتبی (علیه السّلام) حسن است و صاحب مقام و درجه احسان است، مراد آن است که آن حضرت همیشه و در هر حالتی گویا خدای متعال را می دیده و ناظر بر اعمال و رفتار خود می دانسته است.
نام مبارک امام مجتبی (علیه السّلام) یعنی «الحسن» هدیه جبرئیل به رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) بوده
عزیزالله عطاردی، مسند الامام المجتبی (علیه السّلام)، ص۲۲.
در کتاب های سیر و سلوک که به بیان درجات و مقام های بین انسان و خداوند می پردازند. مقام احسان را جزو بالاترین درجات برای سالک الی اللّه قرار می دهد.خواجه عبداللّه انصاری در رساله صد میدان، میدان پنجاه و چهارم را احسان قرار داده و می فرماید: نتیجه طمانینه و مراقبت آن است که احسان پدید آید. احسان آن است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) در پاسخ روح القدس، فرمود: «الاحسان ان تعبداللّه کانّک تراه» یعنی خدای را چنان بپرستی که گویا او را می بینی و کسی به این مقام دسترسی پیدا می کند که غرق دریای توحید باشد.
خواجه عبدالله انصاری، منازل السائرین، با شرح کاشانی، ص۳۲۱.
آنکس که به منزل احسان راه یابد در واقع به حرم الهی رسیده و اگر خدا را در جای دیگر نتوان یافت صاحب این مقام همیشه خداوند را در حرم خود می یابد. در واقع حرم خداوند دل انسان است و اگر غیر خداوند در حرم او راه نیابد، صاحب حرم حضور خواهد داشت. نمونه های کوتاهی از احسان این است که:احسان در دعا به ابتدا نمودن به همسایه است.احسان در عمل آن است که خداوند را در عمل خود حاضر ببینی.احسان در انفاق آن است که بدانی آن مال مال خداوند است، نه مال شما. و انسان تنها وسیله و واسطه ای بیش نیست.احسان در اخلاق آن است که جز نیکی و گذشت روشی نداشته عفو از لغزش، پذیرش عذر، چشم پوشی از خطای دیگران جزو اولیات او باشد.انسان محسن کسی است که از اصالت خانوادگی برخوردار و با ریشه ای همراه با کرامت و مکارم اخلاق باشد.جدال احسن نیز یعنی طوری جدال کردن که گویا خدا را دیدن و جدالی جدال احسن است که اسماء الهی اعم از ثبوتی و سلبی و تضاء اسماء را ببیند و مقتضای این سماء را نیز در یابد.قرآن مجید احسان را نتیجه ایمان و عمل صالح قرار داده و باتوجه به آنکه ایمان درجه اول با ایمان درجه آخر بسیار تفاوت دارد و تقوای ابتدائی با تقوای انتهائی فاصله بسیار زیاد دارد. قرآن مجید احسان را نتیجه ایمان درجه آخر و بالاترین مرتبه تقوی قرار داده است. «و من یسلم وجهه الی اللّه و هو محسن...»
لقمان/سوره۳۱، آیه۲۲.
...