مقالات شمس

کتابی به فارسی، مجموعه ای از گفتارهای پراکندۀ شمس تبریزی ( ـ۶۴۵ق) به هنگام اقامت در قونیه و در برخورد با اشخاص گوناگون. این سخنان در مناسبت های مختلف بر زبان شمس جاری شده و به دست شنوندگان به رشتۀ تحریر درآمده است. این اثر که از برجسته ترین نمونه های نثریِ آمیخته به ضرباهنگ و گاه سجع فارسی به شمار می رود، حاوی آگاهی هایی نادر در باب زندگی و روحیات و عقاید شمس، همراه با اطلاعاتی دربارۀ روابط شورانگیز او با مولوی است. از آن جا که این کتاب مأخذ مولوی در آثارش بوده است، اهمیت آن دوچندان می شود. رسم بود مریدانی که در محضر شیخ می نشستند، حرف های او را بر کاغذ می آوردند و نوشته های خود را به رؤیت شیخ می رساندند تا به اصطلاح نوشته از سواد به بیاض بینجامد. اما از آن جا که شمس چندان میل نوشتن نداشت، یا به این دلیل که ناگاه مریدان خود را وانهاد و ترک قونیه کرد، هرگز فرصت آن نشد که تقریرات او رنگ بیاض گیرد و همان طور نامرتب بر صحیفه ها ماند؛ گو این که پرداخت حاضر را می توان هم در سبک و بیان و هم در ساخت بندی جمله ها، نوعی مستقل از انواع ادبی تلقی کرد. نثر ناویراسته و به قاعدۀ کتابت درنیامدۀ مقالات شمس یکی از مهم ترین اسناد برجای مانده از زبان محاوره در دورۀ شمس نیز به شمار می رود. چاپ انتقادی مقالات شمس به تصحیح محمدعلی موحد به چاپ رسیده است.