مفهوم اختلاف

[ویکی فقه] اختلاف جدایی و پراکندگی عقیدتی و اجتماعی است.
اختلاف از ریشه «خ ل ف» بدین معنا است که انسان راهی را در پیش گیرد که غیر از راه دیگری است. خلف، به معنای آمد و شد نیز آمده است؛ مانند شب و روز که پشت سر هم در رفت و آمد هستند.
واژه اختلاف در قرآن
واژه اختلاف در قرآن به صورت ماضی و مضارع ۳۵ بار و به صورت اسم فاعل ۱۰ بار آمده است؛ نظیر بقره/۲۱۳؛ آل عمران/۱۹ و ۱۰۵؛ یونس/۱۹؛ و غیر از معنای تفرقه به معنای تفاوت تکوینی میان موجودات گوناگون نیز استعمال شده است؛ چنان که به تفاوت حیوانات و میوه های گوناگون با همین واژه اشاره شده است. هم چنین قرآن از تفاوت زبان و رنگ مردم، به اختلاف تعبیر کرده و آن را از نشانه های خدا برشمرده است:«و مِن ءایتِهِ... واختِلفُ اَلسِنَتِکُم و اَلونِکُم». افزون بر واژه اختلاف، این مفهوم در قالب الفاظی چون تنازع، و شیع به معنای دسته های گوناگون، نزغ شیطان ، فرق و مشتقّات آن، و شقاق نیز آمده است، و در همه جا از تفرقه و جدایی به صورت امری نکوهیده و زیان بخش یاد شده است.
اختلاف در دوران نخستین
با توجّه به آیه «کانَ النّاسُ اُمَّةً وحِدَةً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِیّینَ مُبَشِّرینَ و مُنذِرینَ و اَنزَلَ مَعَهُمُ الکِتبَ بِالحَقِّ لِیَحکُمَ بَینَ النّاسِ فیمَا اختَلَفوا فیهِ»، به نظر می رسد تفرقه و اختلاف که معلول زندگی اجتماعی بشر است، ریشه تاریخی داشته و از دوران نخستین به صورت دامنه داری آغاز شده است. اختلاف و نزاع قابیل با برادرش هابیل و نیز اختلاف عمیق دین داران با کافران و مشرکان که در لا به لای قصّه های قرآن آمده، در همین جهت قابل بررسی است؛ چنان که به تفصیل اختلاف میان بنی اسرائیل در برخورد با رخدادهای گوناگون چون گوساله پرستی، کشته شدن بی گناهی از یکی از تیره های دوازده گانه، و ترفند فرعون و استفاده از شکاف اجتماعی برای استثمار بنی اسرائیل ، و تفرقه بین یهود و نصارا با پیدایش فرقه های مذهبی متعدّد میان ایشان گزارش شده است.