مغانم

[ویکی الکتاب] معنی مَغَانِمَ: غنیمت (کلمه مغانم جمع مغنم است و مغنم به معنای غنیمت است )
ریشه کلمه:
غنم (۹ بار)

(بر وزن فلس و قفل) و غنیمت هم به معنی غنیمت جنگ است و هم به معنی هر فایده. و معنی اول از مصادیق معنای دوم است پس آن یک معنی بیشتر ندارد و آن هر فایده است اینک اقوال بزرگان در معنی آن: راغب گوید: غُنْم (بر وزن قفل) در اصل دست یافتن به گوسفند است سپس در هر دست یافته به کار رفته خواه از دشمن باشد یا غیر آن. قاموس آن را فیی‏ءِ و رسیدن به شی‏ء بدون مشقت گفته است ظاهراً مرادش از «فیی‏ء» غنیمت است گرچه فیی‏ء غنائم بعد از چنگ است. در اقرب الموارد آمده: غنیمت آن است که از محاربین در حال جنگ گرفته شود و هر شی‏ء به دست آمده غنم، مغنم و غنیمت نامیده می‏شود. طبرسی رحمه‏اللَّه در ذیل آیه «وَاَعْلَمُوا اَنَّما غَنِمْتُمْ...» در بیان «اللغة» آن را غنیمت جنگی گفته در ذیل «المعنی» فرموده: در عرف لغت به هر فائده غنم وغنیمت گفته می‏شود. در المنار ذیل آیه فوق گفته: غنم، مغنم و غنیمت در لغت چیزی است که به دست انسان بی مشقت آید چنانکه قاموس گفته. سپس به قید «مشقت» اشکال کرده که در موارد غنیمت صادق نیست و بعد گفته: متبادر از استعمال این است که غنیمت و غنم آن چیزی است که انسان به دست می‏آورد بی آنکه مالی و غیره درباره آن بذل کند. خلاصه آنکه: غنیمت در اصل به معنی کل فائده است. . در کل فائده است چنانکه طبرسی آن را فواضل نمت‏ها و رزق گفته است. ایضاً در المنار رزق و فواضل نعمت گفته است. . بدانید آنچه فائده برده‏اید از چیزی، پنج یک آن برای خدا و رسول و قریب رسول (امام که ذی‏القربی مفرد است) و یتیمان و مسکینان و ابن سبیل است، اگر به خدا و به آنچه روز فرقان (روز بدر) و روزی که دو گروه مسلمان و مشرک با هم ملاقات کردند، ایمان دارید. ظهور آیه می‏رساند که خمس یک حکم تشریعی ابدی است در هر فائده که به انسان می‏رسد خواه به وسیله جنگ باشد یا غیر آن و اینکه مورد نزول آیه غنائم جنگی است مخصص آن نمی‏تواند باشد بلکه مورد سبب نزول حکم کلی است که مورد یکی از مصادیق آن است. لذا ائمه اهل بیت علیهم السلام آن را کل فائده فرموده و فوائده هفتگانه را: غنائم جنگی، ارباح مکاسب، زمینی که ذمی از مسلمان خریده، معدن، گنج، مال مختلط به حرام و آنچه با غواصی به دست آید، از آن شمرده‏اند شیخ علیه الرحمة در استبصار باب وجوب الخمس از امام صادق «علیه‏السلام» نقل کرده که راوی از آیه «وَاعْلَمُوا اَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَاَنَّ لِلَّهِ خُمْسَهُ وَ لِلرَّسُولِ» امام فرمود: «هِیَ وَاللَّهِ اَلْاِفادَةُ یَوْماً بِیَوْمٍ...» این روایت در کافی نیز نقل شده است و در کافی از سماعة نقل شده که از ابوالحسن «علیه‏السلام» (امام کاظم) سؤال کردم از خمس فرمود: «فی کُلِّ ما اَفادَ النَّاسُ مِنْ قَلیلٍ اَوْکَثیرٍ». بقیه سخن در «خمس» دیده شود. مغانم: جمع مغنم به معنی غنیمت است . مغانم چهار بار در قرآن مجید آمده است: ، . ظاهراً جز آیه نساء همه دباره غنائم جنگی‏اند.