مغالطه اختلاف حداوسط در مقدمتین

[ویکی فقه] مغالطه اختلاف حد اوسط در مقدمتین، به معنای مغالطه ناشی از تفاوت معنای حدّ اوسط؛ از مصادیق مغالطه اشتراک لفظ است.
مغالطه، موقوف بر ابهام است. این ابهام، گاهی راجع به قضایایی است که مقدمات قیاس واقع می شوند صرف نظر از آنکه در قیاس واقع شده اند. و گاهی مربوط به خود قیاس است. قسم دوم، گاهی مربوط به صورت و هیئت قیاس است، و گاهی مربوط به ماده قیاس است، یعنی راجع به مقدمات است از آن جهت که در مقدمات قیاس واقع شده اند. منشا مغالطه در قسم اخیر، عدم اتحاد اجزای مقذمات با طرفین نتیجه، و یا عدم اتحاد جزء مکرر در دو مقدمه؛ یعنی حد اوسط است. " مغالطه اختلاف حد اوسط در مقدمتین " مربوط به عدم اتحاد جزء مکرر در دو مقدمه است. مثلاً در قیاس "انسان حیوان است" و "حیوان جنس است"، حیوان که جزء مکرر است، متحد نیست، زیرا جنس سه اعتبار دارد و به حساب هر یک از اعتبارات با اقسام دیگر جنس مغایرت می یابد و احکام مخصوصی پیدا می کند. حیوان در صغرای این مثال که بر انسان حمل شده است حصّه مختص به انسان، و تحصّل یافته است و بر غیر انسان قابل حمل نیست، و آنکه موضوع کبرا است، حیوان لا بشرط و غیر متحصل است که به هیچ یک از انواع، تحصّص نیافته است؛ بنابر این موضوع کبرا با محمول صغرا اتحاد ندارد.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خندان، علی اصغر، مغالطات.• شهاب الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.