[ویکی اهل البیت] از پایان سده اول هجری فرمانروایان مسلمان، در نواحی فتح شده ساخت مسجدها و کاخ های باشکوه را آغاز کردند و کوشیدند تا آثار بزرگ تر و باشکوه تری از بناهای دوران پیش از اسلام به وجود آورند. اما از اوایل سده دوم هجری به بعد که کم کم سنتی معین و مشخص در هنر اسلامی به وجود آمد و رو به کمال گذارد، هنرمندان ناگزیر، ویژگی های قومی و ملی را از بناهایی که نیاز به تجدید می یافتند، می گرفتند و همه را بر سنت هنر اسلامی منطبق می ساختند.
معماری اسلامی در هیئت و شکل سه نوع بنای عمده به ظهور رسید: مساجد، مدارس و مقابر یا بقاع متبرک. «مسجد جامع دمشق» که بین سال های 87 تا 96 ق به روزگار «ولید» بر جای پرستشگاه ژوپیتر (خدای خدایان روم) ساخته شد، در شمار کهن ترین بناهای اسلامی است.
بنای دیگر آغاز عهد اسلامی، کاخ هشام بن عبدالملک (حک: 125-105 ق) است که «مشتّی » (سرای زمستانی) خوانده می شد و در بیابانی در نزدیکی اریحا برافراشته گشت. وجود شیرهای بالدار و برخی دیگر از جانوران افسانه ای - که از ویژگی های فلزکاری و پارچه بافی عهد ساسانی به شمار می آید - نشانه ای آشکار از تأثیر هنر ایرانی در آن کاخ باشکوه است.
مسجد جامع قرطبه با مناره های بلند و ستون های متعددش یکی دیگر از نمونه های زیبای هنر اسلامی در اسپانیا و در جهان اسلام است. این مسجد امروز به کلیسا بدل شده، اما هنوز قداست اسلامی اش بر نزهت مسیحی اش می چربد.
برای عبدالرحمان سوم در نزدیکی قرطبه در طول سیزده سال کاخی برافراشته گشت که «مدینةالزهرا» خوانده شد و اگرچه امروزه رو به ویرانی گذاشته، اما بخش هایی از آن مرمت شده و محافظت می شود.
وقتی سخن از هنر اسلامی در میان است، ایران و ایرانی جایگاهی ویژه در رشد و اعتلای آن دارد. از سده چهارم هجری تا آغاز سده دهم هجری که قیام صوفیان صفوی آغاز شد، ایران مهد هنر و هنرآفرینی در جهان اسلام بود. در حقیقت تشکیل دولت سلجوقی در ایران و بین النهرین و آسیای صغیر و قفقاز نقطه عطفی در بازگشت دوباره ایرانیان به فعالیت های هنری شد.
در معماری، نخستین بنای اصیلی که بدست معماران ایرانی در اوایل سده چهارم هجری ساخته شد، بنای آرامگاه شاه اسماعیل سامانی در بخارا بود که سرمشق برای ساخت دیگر آرامگاه های باشکوه قرار گرفت. بنای آرامگاه ها که در کنار مساجد و مدرسه ها نوع سومی از معماری اسلامی به شمار می رود، از حدود سال 390 ق تا پایان سده نهم هجری رواج داشت. این بناها در آغاز بیشتر ساده بود، مانند بنای آرامگاه قابوس وشمگیر در گنبد قابوس (به سال 397 ق) که بعدها نمای خارجی آن تزیین یافت. کم کم آرامگاه هایی ایجاد شد که به نقش های مفصل کاشی معرق مزین شد و بیشتر به دوره تیموریان تعلق دارد، مانند مزار خواجه عبداللَه انصاری در نزدیکی هرات که به سال 832 ق بنا شده است.
در مسجدسازی، ایرانیان مسلمان ابتدا از همان شیوه مسجدسازی با ستون - که در جهان عرب معمول بود - پیروی کردند؛ اما چندی نگذشت که پایه های آجری را جانشین ستون های سنگی ساختند و طاقهای قوس دار گوناگونی را ابداع کردند که با آجر بسته می شد. شیوه خاص مسجدسازی ایرانی نیز با استفاده از ایوان و رواق، از خانه ایرانی به مسجد و از آن به بنای مدارس رسمی که از نیمه دوم سده پنجم هجری برای طالبان علوم ساخته می شد، راه یافت.
معماری اسلامی در هیئت و شکل سه نوع بنای عمده به ظهور رسید: مساجد، مدارس و مقابر یا بقاع متبرک. «مسجد جامع دمشق» که بین سال های 87 تا 96 ق به روزگار «ولید» بر جای پرستشگاه ژوپیتر (خدای خدایان روم) ساخته شد، در شمار کهن ترین بناهای اسلامی است.
بنای دیگر آغاز عهد اسلامی، کاخ هشام بن عبدالملک (حک: 125-105 ق) است که «مشتّی » (سرای زمستانی) خوانده می شد و در بیابانی در نزدیکی اریحا برافراشته گشت. وجود شیرهای بالدار و برخی دیگر از جانوران افسانه ای - که از ویژگی های فلزکاری و پارچه بافی عهد ساسانی به شمار می آید - نشانه ای آشکار از تأثیر هنر ایرانی در آن کاخ باشکوه است.
مسجد جامع قرطبه با مناره های بلند و ستون های متعددش یکی دیگر از نمونه های زیبای هنر اسلامی در اسپانیا و در جهان اسلام است. این مسجد امروز به کلیسا بدل شده، اما هنوز قداست اسلامی اش بر نزهت مسیحی اش می چربد.
برای عبدالرحمان سوم در نزدیکی قرطبه در طول سیزده سال کاخی برافراشته گشت که «مدینةالزهرا» خوانده شد و اگرچه امروزه رو به ویرانی گذاشته، اما بخش هایی از آن مرمت شده و محافظت می شود.
وقتی سخن از هنر اسلامی در میان است، ایران و ایرانی جایگاهی ویژه در رشد و اعتلای آن دارد. از سده چهارم هجری تا آغاز سده دهم هجری که قیام صوفیان صفوی آغاز شد، ایران مهد هنر و هنرآفرینی در جهان اسلام بود. در حقیقت تشکیل دولت سلجوقی در ایران و بین النهرین و آسیای صغیر و قفقاز نقطه عطفی در بازگشت دوباره ایرانیان به فعالیت های هنری شد.
در معماری، نخستین بنای اصیلی که بدست معماران ایرانی در اوایل سده چهارم هجری ساخته شد، بنای آرامگاه شاه اسماعیل سامانی در بخارا بود که سرمشق برای ساخت دیگر آرامگاه های باشکوه قرار گرفت. بنای آرامگاه ها که در کنار مساجد و مدرسه ها نوع سومی از معماری اسلامی به شمار می رود، از حدود سال 390 ق تا پایان سده نهم هجری رواج داشت. این بناها در آغاز بیشتر ساده بود، مانند بنای آرامگاه قابوس وشمگیر در گنبد قابوس (به سال 397 ق) که بعدها نمای خارجی آن تزیین یافت. کم کم آرامگاه هایی ایجاد شد که به نقش های مفصل کاشی معرق مزین شد و بیشتر به دوره تیموریان تعلق دارد، مانند مزار خواجه عبداللَه انصاری در نزدیکی هرات که به سال 832 ق بنا شده است.
در مسجدسازی، ایرانیان مسلمان ابتدا از همان شیوه مسجدسازی با ستون - که در جهان عرب معمول بود - پیروی کردند؛ اما چندی نگذشت که پایه های آجری را جانشین ستون های سنگی ساختند و طاقهای قوس دار گوناگونی را ابداع کردند که با آجر بسته می شد. شیوه خاص مسجدسازی ایرانی نیز با استفاده از ایوان و رواق، از خانه ایرانی به مسجد و از آن به بنای مدارس رسمی که از نیمه دوم سده پنجم هجری برای طالبان علوم ساخته می شد، راه یافت.
wikiahlb: معماری_اسلامی
