معلوم السببیه غیر معلوم الماهیه

[ویکی فقه] تفاوت حدسیّّات با تجربیّّات این است که در تجربیّّات، عقل انسان سبب یک پدیده را کشف می کند، ولی در حدسیّّات، هم سبب و هم ماهیّّت آن سبب را می فهمد.
عالمان منطقی در فرق بین تجربیات و حدسیات چند مطلب را بیان کرده اند: یکی از آنها این است که؛ در تجربیات سبب در همین حد که سبب است معلوم است؛ اما ماهیت آن معلوم نیست؛ مثلا کسی که تجربه نموده در اثر خوردن انواعی از غذا مبتلا به اسهال می شود؛ می داند این غذاها سبب برای اسهال او هستند؛ هر چند نمی داند آیا همه این غذاها با هم سبب هستند یا یکی از آنها سبب است؟ و اگر یکی از آنها سبب است نمی داند کدام یک هستند. بنابراین در تجربیات فقط این که سببی وجود دارد معلوم می شود، اما ماهیت آن مشخص نمی شود. برخلاف حدسیات قوی؛ یعنی اگر چیزی به واسطه حدس قوی ای که زایل کننده شک بوده و یقین آور باشد، ثابت شود، این حدس از قطعیات شمرده می شود؛ مانند این که آن چنان به نور ماه و خورشید و دگرگونی اوضاع آنها نگریسته شود که حدس بزنیم نور ماه از خورشید است، در این جا حدس هم بیان می کند که نور ماه دارای سبب است و هم معلوم می کند که سبب آن نور خورشید است. پس هم سببیت سبب معلوم است و هم ماهیت آن.