معزالدین محمد ( ۱۱۴۹ م. ، ۱۲۰۶ م. ) که پیش از سلطنت «شهاب الدین محمد» نام داشت، یکی از سلاطین تاجیک غور بود. معزالدین محمد در فاصلهٔ سال های میان ۱۱۷۳ تا ۱۲۰۲ م. در سلطنت غور با برادرش غیاث الدین غوری شریک بود. پس از مرگ غیاث الدین در سال ۱۲۰۲ م. ، معزالدین محمد تا سال ۱۲۰۶ م. به تنهایی بر قلمرو غوریان فرمان راند. معزالدین محمد پسر بهاءالدین سام ( ۵۳۸ ه. ق - ۶۰۲ ه. ق ) که پیش از سلطنت شهاب الدین نام داشت یکی از سلاطین غور بود. مادر وی دختر ملک بدرالدین گیلانی از نسب شَنسَبانیان بود که برای دو پسر خود غیاث الدین و معزالدین محمد لقب های حبشی و زنگی گذاشته بود. در سال ۵۶۹ ه. ق معزالدین به فیروزکوه نزد برادرش رفت و مورد توجه و استقبال او قرار گرفت و به مقام سپهسالاری منصوب شد. پس از یکسال با قهر، فیروز کوه را ترک کرد و به سیستان رفت. غیاث الدین از برادر خود رفع کدورت کرد، او را به فیروز کوه بازگرداند و حکومت ولایت آستینه و کجوران را به معزالدین محمد داد. یکی از مهم ترین فعالیت های نظامی او در این زمان جنگ با غزان در سال ۵۶۹ ه. ق بود که غزنین را به اشغال خود درآورده بودند اما سرانجام غیاث الدین محمد آنها را شکست داد و حکومت غزنین را به معزالدین سپرد. معزالدین از طرف برادرش مأمور لشکرکشی به خراسان و هندوستان شد که بخشی در عهد حکومت خودش بوده است. معزالدین مشغول آماده کردن سپاه برای حمله به خوارزم بود که برادرش غیاث الدین در گذشت و پس از انجام اقدام های لازم به تاج و تخت سرزمینی نسبتاً بزرگ و بدون رقیب دست یافت. در اولین اقدام برای جلوگیری از درگیریهای داخلی، ولایات را بین خویشاوندان خود تقسیم کرد:شهرهای بُست، فراه و اسفراز را به برادرزادهٔ خود غیاث الدین محمد، فیروزکوه و زمین داور را به ملک ضیاءالدین، داماد و پسر عموی غیاث الدین محمد و هرات را هم به ملک ناصرالدین آلپ غازی، خواهر زادهٔ خویش واگذار کرد.
... [مشاهده متن کامل]
معزالدین محمد هنگام بازگشت از طوس به رسیدگی امور خراسان پرداخت و یکی از امرای شجاع غور را به نام محمد خرنگ را حاکم مرو کرد و در ابیورد بعضی از امرا را دستگیر و گروهی را به قتل رساند. پس از بازگشت معزالدین محمد، سپاهیان خوارزمشاه در غیبت او مرو را تسخیر کردند و حاکم مرو را به قتل رساندند؛ سلطان علاءالدین محمد را به فتح هرات ترغیب کردند، او نیز در سال ۶۰۰ ه. ق به هرات لشکر کشید و آنجا را محاصره کرد. ناصرالدین آلپ غازی، والی شهر، به مذاکره پرداخت و وانمود کرد که از جانب معزالدین محمد اجازه انعقاد صلح را دارد؛ بدین ترتیب قرار شد که غوریان به خراسان تجاوز نکنند و خوارزمشاهیان نیز به غور حمله نکنند و همچنین آلپ غازی متعهد شد مالی را به خوارزمشاه پرداخت کند. معزالدین محمد پس از سروسامان بخشیدن به امور سلطنت برای پایان دادن جنگ با خوارزمشاهیان به خوارزم لشکر کشید. محمد خوارزمشاه بلافاصله رسولانی برای درخواست کمک از قراختاییان فرستاد. در این هنگام بین طرفین جنگ درگرفت، غوریان شکست خوردند، گروهی کشته و اسیر شدند و باقی سپاه نیز فرار کردند. پس از مدتی محمد خوارزمشاه با دانستن اهمیت خراسان برای غوریان، فرستاده ای نزد معزالدین محمد فرستاد و او را مقصر اصلی جنگ دانست و از وی درخواست صلح کرد، و معزالدین به ناچار پذیرفت که بر طبق آن بلخ و هرات به غوریان و مرو و نیشابور به خوارزمشاه تعلق گرفت. معزالدین تا مدتها در فکر انتقام گرفتن از قراختائیان بود ولی به علت اغتشاشاتی که در هند به سبب انتشار شایعه مرگش توسط یکی از امرای خود به وجود آمده بود، ناچار شد تا به آن سرزمین توجه کند و عملیات بر ضد قراختائیان را به وقت دیگر موکول کند.
... [مشاهده متن کامل]
معزالدین محمد هنگام بازگشت از طوس به رسیدگی امور خراسان پرداخت و یکی از امرای شجاع غور را به نام محمد خرنگ را حاکم مرو کرد و در ابیورد بعضی از امرا را دستگیر و گروهی را به قتل رساند. پس از بازگشت معزالدین محمد، سپاهیان خوارزمشاه در غیبت او مرو را تسخیر کردند و حاکم مرو را به قتل رساندند؛ سلطان علاءالدین محمد را به فتح هرات ترغیب کردند، او نیز در سال ۶۰۰ ه. ق به هرات لشکر کشید و آنجا را محاصره کرد. ناصرالدین آلپ غازی، والی شهر، به مذاکره پرداخت و وانمود کرد که از جانب معزالدین محمد اجازه انعقاد صلح را دارد؛ بدین ترتیب قرار شد که غوریان به خراسان تجاوز نکنند و خوارزمشاهیان نیز به غور حمله نکنند و همچنین آلپ غازی متعهد شد مالی را به خوارزمشاه پرداخت کند. معزالدین محمد پس از سروسامان بخشیدن به امور سلطنت برای پایان دادن جنگ با خوارزمشاهیان به خوارزم لشکر کشید. محمد خوارزمشاه بلافاصله رسولانی برای درخواست کمک از قراختاییان فرستاد. در این هنگام بین طرفین جنگ درگرفت، غوریان شکست خوردند، گروهی کشته و اسیر شدند و باقی سپاه نیز فرار کردند. پس از مدتی محمد خوارزمشاه با دانستن اهمیت خراسان برای غوریان، فرستاده ای نزد معزالدین محمد فرستاد و او را مقصر اصلی جنگ دانست و از وی درخواست صلح کرد، و معزالدین به ناچار پذیرفت که بر طبق آن بلخ و هرات به غوریان و مرو و نیشابور به خوارزمشاه تعلق گرفت. معزالدین تا مدتها در فکر انتقام گرفتن از قراختائیان بود ولی به علت اغتشاشاتی که در هند به سبب انتشار شایعه مرگش توسط یکی از امرای خود به وجود آمده بود، ناچار شد تا به آن سرزمین توجه کند و عملیات بر ضد قراختائیان را به وقت دیگر موکول کند.
