[ویکی فقه] مصحف ابی بن کعب انصاری، مصحف تهیه شده توسط ابی بن کعب می باشد.
ابی بن کعب از بزرگان انصار و از کاتبان وحی و پیش از اسلام ، از دانشمندان یهود بود. اسلام او قبل از زید بن ثابت بود و پیش از او کاتب وحی بود. به او «سید المسلمین » هم می گفتند. جزء چهار نفری است که پیامبر فرمود قرآن را از ایشان (عبدالله بن مسعود ، سالم مولی حذیفه ، معاذ بن جبل ، ابی بن کعب ) فراگیرید. به گفته انس بن مالک جزء چهار نفری است که جامع قرآن در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم بودند. او مصحفی داشت که تا دو قرن از شهرت برخوردار بود. در مورد ترتیب سوره ها در مصحف ابی سه منبع در اختیار است: " الاتقان " سیوطی ؛ " فهرست " ابن ندیم ؛ " مقدمتان ". البته گزارش این سه منبع با هم متفاوت است.
ویژگی هایی مصحف
بر اساس گزارش های موجود، ویژگی هایی مصحف ابی بن کعب را می توان چنین خلاصه کرد:۱. ترتیب سوره ها با تقدیم سوره های بزرگ (طوال) بر سوره های قصار، و شبیه ترتیب مصحف ابن مسعود است؛۲. مانند مصحف ابن مسعود دارای ۱۱۵ سوره بود؛ با این تفاوت که مصحف ابن مسعود فاقد سوره حمد بود اما در مصحف ابی بن کعب سوره حمد موجود بود ولی «بسم الله» از میان سوره فیل و قریش حذف، و یک سوره محسوب شده بود.۳. اضافه کردن دو سوره پس از معوذتین به اسم سوره خلع و حفد.اما با توجه به نقش او در تهیه «م صحف امام » و ختم شدن اسانید قرائت شش تن از قرای سبعه به وی، این احتمال تقویت می شود که اختلاف هایی که به مصحف وی نسبت داده شده، پیش از تدوین مصحف امام بوده و پس از آن، مصحف وی با مصحف رسمی تفاوتی نداشته است.
اقسام اختلاف قرائت ها این مصحف
اختلاف قرائت هایی را از ابی بن کعب نقل کرده اند. این موارد را در چهار دسته تقسیم کرده اند:۱. اختلاف در لهجه : مثلا «لایضرکم کیدهم» را به پیروی از لهجه حجازی فک ادغام می کرد و می گفت: «لایضررکم کیدهم»، و «بعثر» را «بحثر»، و «انا اعطیناک» را «انا انطیناک» تلفظ می کرد.۲. گاهی کلمات مترادف را به کار می برد، مثلا در «ولاالضالین» می گفته: «غیر الضالین».۳. دارای جملات و یا کلمات تفسیری بوده، مثلا در: «فصیام ثلاثة ایام...» کلمه «متتابعات» را اضافه داشته، و در آیه ۲۴ سوره نساء «الی اجل مسمی» را زیاد داشته است.۴. آنچه در باره جملاتی مثل: «ولو ان ابن آدم سال وادیا من مال و اعطیه...» از او نقل کرده اند بیشتر شبیه حدیث است تا آیه قرآن .
ابی بن کعب از بزرگان انصار و از کاتبان وحی و پیش از اسلام ، از دانشمندان یهود بود. اسلام او قبل از زید بن ثابت بود و پیش از او کاتب وحی بود. به او «سید المسلمین » هم می گفتند. جزء چهار نفری است که پیامبر فرمود قرآن را از ایشان (عبدالله بن مسعود ، سالم مولی حذیفه ، معاذ بن جبل ، ابی بن کعب ) فراگیرید. به گفته انس بن مالک جزء چهار نفری است که جامع قرآن در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم بودند. او مصحفی داشت که تا دو قرن از شهرت برخوردار بود. در مورد ترتیب سوره ها در مصحف ابی سه منبع در اختیار است: " الاتقان " سیوطی ؛ " فهرست " ابن ندیم ؛ " مقدمتان ". البته گزارش این سه منبع با هم متفاوت است.
ویژگی هایی مصحف
بر اساس گزارش های موجود، ویژگی هایی مصحف ابی بن کعب را می توان چنین خلاصه کرد:۱. ترتیب سوره ها با تقدیم سوره های بزرگ (طوال) بر سوره های قصار، و شبیه ترتیب مصحف ابن مسعود است؛۲. مانند مصحف ابن مسعود دارای ۱۱۵ سوره بود؛ با این تفاوت که مصحف ابن مسعود فاقد سوره حمد بود اما در مصحف ابی بن کعب سوره حمد موجود بود ولی «بسم الله» از میان سوره فیل و قریش حذف، و یک سوره محسوب شده بود.۳. اضافه کردن دو سوره پس از معوذتین به اسم سوره خلع و حفد.اما با توجه به نقش او در تهیه «م صحف امام » و ختم شدن اسانید قرائت شش تن از قرای سبعه به وی، این احتمال تقویت می شود که اختلاف هایی که به مصحف وی نسبت داده شده، پیش از تدوین مصحف امام بوده و پس از آن، مصحف وی با مصحف رسمی تفاوتی نداشته است.
اقسام اختلاف قرائت ها این مصحف
اختلاف قرائت هایی را از ابی بن کعب نقل کرده اند. این موارد را در چهار دسته تقسیم کرده اند:۱. اختلاف در لهجه : مثلا «لایضرکم کیدهم» را به پیروی از لهجه حجازی فک ادغام می کرد و می گفت: «لایضررکم کیدهم»، و «بعثر» را «بحثر»، و «انا اعطیناک» را «انا انطیناک» تلفظ می کرد.۲. گاهی کلمات مترادف را به کار می برد، مثلا در «ولاالضالین» می گفته: «غیر الضالین».۳. دارای جملات و یا کلمات تفسیری بوده، مثلا در: «فصیام ثلاثة ایام...» کلمه «متتابعات» را اضافه داشته، و در آیه ۲۴ سوره نساء «الی اجل مسمی» را زیاد داشته است.۴. آنچه در باره جملاتی مثل: «ولو ان ابن آدم سال وادیا من مال و اعطیه...» از او نقل کرده اند بیشتر شبیه حدیث است تا آیه قرآن .
wikifeqh: مصحف_ابی_بن_کعب_انصاری