مصاحف صحابه

[ویکی فقه] مصاحف صحابه، مصاحف جمع آوری شده توسط صحابه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) را می گویند. پـس از رحـلـت پـیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) و پذیرفته نشدن مصحف علی (علیه السّلام)، علاوه بر زید، عده دیگری از بـزرگـان صحابه به جمع قرآن پرداختند. وجود مصاحف مختلف در صدر اسلام هرگز به معنای اختلاف ماهوی میان این مصاحف نیست؛ گرچه امروزه با توجه به فقدان این مصاحف، ارزیابی میزان تفاوت آنان غیرممکن است. و نیز با توجه به گزارش هایی که از این مصاحف در منابع تاریخی آمده، به خوبی می توان دریافت که این مصاحف به جز در مواردی بسیار اندک، با هم یکسانند و اختلافات ذکر شده، به نحوه قرائت نص واحد آسمانی یا کیفیت تنظیم سوره های قرآن کریم محدود است.
مصاحف صحابه در مقابل مصاحف تابعین، به نوشته هایی حاوی آیات قرآن اطلاق می شود که اصحاب رسول گرامی (صلی الله علیه و آله وسلّم) آن را گردآوری، تنظیم و با نوشت افزارهای مختلف مکتوب کرده اند. بعضی از این مصاحف دربرگیرنده همه آیات قرآن بود و بعضی دیگر تنها قسمت هایی از آیات و سوره های قرآن را شامل می شد؛ مانند: مصحف حمزه سیدالشهدا که در جنگ احد و هشت سال پیش از پایان دوره نزول وحی شهید شد.
شروع جمع آوری مصاحف
پـس از رحـلـت پـیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) و پذیرفته نشدن مصحف علی (علیه السّلام)، علاوه بر زید، عده دیگری از بـزرگـان صحابه به جمع قرآن پرداختند از جمله: عبدالله بن مسعود، ابی بن کعب، مقداد بن اسود، سالم مولی ابی حذیفه، معاذ بن جبل و ابوموسی اشعری. گویند: نخستین کسی که سوره های قرآن را مـرتـب نمود، سالم مولی ابی حذیفه بود وقتی قرآن جمع آوری و روی اوراق نوشته شد، آن گاه خود و هم دستانش گرد هم آمدند و درباره نام آن به شور نشستند برخی نام (سفر) را پیشنهاد کـردنـد، سالم ودیگران آن را نپسندیدند، زیرا نام کتاب های یهود است سپس سالم عنوان مصحف را پـیـش نـهاد کرد و گفت : همانند این کتاب (صحیفه های جمع شده) را در حبشه دیدم که آن را (مـصـحـف) مـی گـفـتـنـد هـمـه حـاضـران نـام مـصـحـف را برای صحیفه های جمع شده پذیرفتند. (پـوشـیـده نـمـانـد کـه قـرآن، نام (مایقرا) آن چه خوانده می شود است آن گاه که در صحیفه ها به صورت کتاب درآمد نام مصحف به خود گرفت.) در این جا به معرفی برخی از مصاحف صحابه و ویژگی های آن ها اشاره می شود.
نکته
توجه به این نکته بسیار لازم است که وجود مصاحف مختلف در صدر اسلام (به ویژه با توجه به تعلق و انتساب آن به اشخاص) هرگز به معنای اختلاف ماهوی میان این مصاحف نیست؛ گرچه امروزه با توجه به فقدان این مصاحف، ارزیابی میزان تفاوت آنان غیرممکن است. و نیز با توجه به گزارش هایی که از این مصاحف در منابع تاریخی آمده، به خوبی می توان دریافت که این مصاحف به جز در مواردی بسیار اندک، با هم یکسانند و اختلافات ذکر شده، به نحوه قرائت نص واحد آسمانی یا کیفیت تنظیم سوره های قرآن کریم محدود است. میزان شهرت، مقبولیت و رواج این مصاحف، به عوامل مختلفی مثل سابقه صاحبان آن در اسلام و نیز منزلت اجتماعی و جایگاه علمی آنان بستگی داشت.متاسفانه این مصاحف که گنجینه های ارزشمندی در فرهنگ اسلامی تلقی می شوند، در دوره توحید مصاحف از بین رفت و از آن ها جز نامی در تاریخ، چیزی به یادگار نمانده است.
معروف ترین صحابه دارای مصحف
...