لغت نامه دهخدا
دانشنامه عمومی
مِشگین شهر مرکز شهرستان مشگین شهر، شهری در استان اردبیل است. این شهرستان زیبای توریستی بخاطر وجود کوه سبلان تابستان خنک و دلپذیری دارد. همچنین بهار و تابستان سرسبزی دارد که موجب شده این شهر پذیرای گردشگران زیادی از سراسر کشور و حتی خارج نیز شود. مشگین شهر بیشترین اماکن گردشگری تاریخی و طبیعی را در کل استان دارد و بهترین مکان گردشگری در استان اردبیل است. شهرستان مشگین شهر با جمعیت ۱۸۱٫۵۱۶، دومین شهرستان پرجمعیت و وسیع ترین شهرستان استان اردبیل است. مشگین شهر مناطق تاریخی فراوانی دارد و جزو ۵ شهر متمدن در توسعه آذربایجان بوده است. [ ۳]
کوه سبلان، سومین قله بلند ایران با ارتفاع ۴۸۱۱ متر، در این شهرستان قرار دارد. مشگین شهر از نظر آب وهوایی، منطقه ای سردسیر به شمار میرود و به دلیل قرار گرفتن در دامنه کوه، و به برکت وجود رودها و جنگل های فراوان و بارندگی کافی، طبیعت بکر و سرسبزی دارد و از حیات وحشی غنی برخوردار است. غذای سنتی این شهر نان فطیر، آش دوغ و آبگوشت لذیذ و کباب است. پل معلق، آبگرم و زیپلاین مشگین شهر ، از جمله مهم ترین اماکن گردشگری در این شهرند.
در سالهای اخیر با راه اندازی اولین پل معلق خاورمیانه در مشگین شهر، بر جذابیت گردشگری این شهرستان بسیار افزوده شده است.
وجود مجموعه تاریخی «شهر یری» با قدمت بیش از ۱۰، ۰۰۰ سال، از دیگر ویژگی های این شهرستان است.
جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۴۰۰، برابر با ۱۲۰۰۰۰ تن است. همه مردم این شهر آذربایجانی، مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند و به زبان ترکی آذربایجانی سخن می گویند. [ ۴] .
شهر مشگین شهردر ۹۲ کیلومتری اردبیل و ۱۸۶ کیلومتری پارس آباد در استان اردبیل و ۶۵ کیلومتری اهر و ۱۵۰ کیلومتری تبریز در استان آذربایجانشرقی بوده و دومین مسیر اصلی از استان اردبیل به تبریز از مسیر مشگین به اهر و اهر به تبریز است و در ارتفاع ۱۴۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. [ ۵]
نام قدیمی و اصلی این شهر خیاو است. نام خی او به معنی «مشک آب» برگرفته از زبان پهلوی پارتی است. شهر خیاو ( خیوو=Xiyov یا خیاو=Xiyav ) در دوره هایی در تاریخ اسلام، میمند نام داشته. در روزگار سلجوقیان و اتابکان آذربایجان این شهر را وراوی می نامیدند. در سال ۱۰۶۴ میلادی، پس از حمله آلپ ارسلان به گرجستان و تسلیم شدن حاکم آنجا، تعدادی از امرای گرجستانی اسیر و سپس مسلمان شدند. یکی از این امرا بیشکین بود که آلپ ارسلان این شهر را به وی بخشید و پس از آن، شهر به نام وی «بیشکین» خوانده میشد. [ ۶] [ ۷] تلفظ این نام در گویش ساکنین محلی در گذر زمان به «میشگین» تغییر یافت. در دوره حکومت رضاشاه و به فرمان او، در سال ۱۳۱۶ خورشیدی، نام خیاو رسما به مشگین شهر تغییر یافت. [ ۸] ریزآبه های سبلان به سوی خیاو جاری میشوند و این منطقه سفره های زیرزمینی خوبی دارد. واژه خیاو در زبان های ایرانی، «محل پرآب و پردرخت» و «محل گذر از میان آب و درخت» را تداعی می کند. رودخانهٔ مشگین شهر که امروزه قره سو نام دارد نیز، در قدیم اندرآب نام داشت. [ ۹]
این نوشته برگرفته از سایت ویکی پدیا می باشد، اگر نادرست یا توهین آمیز است، لطفا گزارش دهید: گزارش تخلفکوه سبلان، سومین قله بلند ایران با ارتفاع ۴۸۱۱ متر، در این شهرستان قرار دارد. مشگین شهر از نظر آب وهوایی، منطقه ای سردسیر به شمار میرود و به دلیل قرار گرفتن در دامنه کوه، و به برکت وجود رودها و جنگل های فراوان و بارندگی کافی، طبیعت بکر و سرسبزی دارد و از حیات وحشی غنی برخوردار است. غذای سنتی این شهر نان فطیر، آش دوغ و آبگوشت لذیذ و کباب است. پل معلق، آبگرم و زیپلاین مشگین شهر ، از جمله مهم ترین اماکن گردشگری در این شهرند.
در سالهای اخیر با راه اندازی اولین پل معلق خاورمیانه در مشگین شهر، بر جذابیت گردشگری این شهرستان بسیار افزوده شده است.
وجود مجموعه تاریخی «شهر یری» با قدمت بیش از ۱۰، ۰۰۰ سال، از دیگر ویژگی های این شهرستان است.
جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۴۰۰، برابر با ۱۲۰۰۰۰ تن است. همه مردم این شهر آذربایجانی، مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند و به زبان ترکی آذربایجانی سخن می گویند. [ ۴] .
شهر مشگین شهردر ۹۲ کیلومتری اردبیل و ۱۸۶ کیلومتری پارس آباد در استان اردبیل و ۶۵ کیلومتری اهر و ۱۵۰ کیلومتری تبریز در استان آذربایجانشرقی بوده و دومین مسیر اصلی از استان اردبیل به تبریز از مسیر مشگین به اهر و اهر به تبریز است و در ارتفاع ۱۴۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. [ ۵]
نام قدیمی و اصلی این شهر خیاو است. نام خی او به معنی «مشک آب» برگرفته از زبان پهلوی پارتی است. شهر خیاو ( خیوو=Xiyov یا خیاو=Xiyav ) در دوره هایی در تاریخ اسلام، میمند نام داشته. در روزگار سلجوقیان و اتابکان آذربایجان این شهر را وراوی می نامیدند. در سال ۱۰۶۴ میلادی، پس از حمله آلپ ارسلان به گرجستان و تسلیم شدن حاکم آنجا، تعدادی از امرای گرجستانی اسیر و سپس مسلمان شدند. یکی از این امرا بیشکین بود که آلپ ارسلان این شهر را به وی بخشید و پس از آن، شهر به نام وی «بیشکین» خوانده میشد. [ ۶] [ ۷] تلفظ این نام در گویش ساکنین محلی در گذر زمان به «میشگین» تغییر یافت. در دوره حکومت رضاشاه و به فرمان او، در سال ۱۳۱۶ خورشیدی، نام خیاو رسما به مشگین شهر تغییر یافت. [ ۸] ریزآبه های سبلان به سوی خیاو جاری میشوند و این منطقه سفره های زیرزمینی خوبی دارد. واژه خیاو در زبان های ایرانی، «محل پرآب و پردرخت» و «محل گذر از میان آب و درخت» را تداعی می کند. رودخانهٔ مشگین شهر که امروزه قره سو نام دارد نیز، در قدیم اندرآب نام داشت. [ ۹]
wiki: مشگین شهر
پیشنهاد کاربران
این ادعاها را با بررسی مستند و علمی نقد کنیم. ابتدا متن ادعا:
> "خیاو" نام اصلی شهر مشگین شهر در استان اردبیل است. کوه "ساوالان" در این شهر از استان اردبیل امروزی قرار گرفته که خیلی ها به غلط و اشتباه می گویند سبلان در صورتی که نام اصلی این کوه "ساوالان" است و خواهد بود. ساوالان ریشه تورکی دارد.
... [مشاهده متن کامل]
حالا به نقد علمی هر بخش می پردازیم:
- - -
۱. نام شهر مشگین شهر و ادعای �خیاو�
واقعیت تاریخی:
مشگین شهر در منابع تاریخی و جغرافیایی ایران با نام های مختلفی شناخته شده است، از جمله �مشگین� یا �مشگین شهر�. منابع تاریخی مانند �لغت نامه دهخدا� و سفرنامه های دوره قاجار و صفوی، هیچ سندی از نام �خیاو� به عنوان نام اصلی این شهر ارائه نمی کنند.
ریشه شناسی �مشگین�:
برخی پژوهشگران معتقدند که نام �مشگین� از واژه فارسی �مشکین� به معنی �معطر، خوشبو� گرفته شده و ارتباطی با واژه های ترکی ندارد. ( منبع: دهخدا، لغت نامه ) .
نتیجه: ادعای اینکه �خیاو� نام اصلی شهر بوده، مستند تاریخی ندارد و بیشتر جنبه گمانه زنی یا افسانه سازی دارد.
- - -
۲. نام کوه ساوالان / سبلان
نام مشهور:
امروز این کوه در منابع رسمی جغرافیایی ایران، از جمله سازمان نقشه برداری کشور و منابع بین المللی، به نام �سبلان� ثبت شده است.
ریشه تاریخی نام:
بررسی ها نشان می دهد که نام �سبلان� در منابع کهن فارسی و عربی آمده است. برای نمونه، در کتاب های جغرافیایی قرون وسطی، این کوه با واژه هایی نزدیک به �سبلان� ذکر شده است. منابعی مانند �البلدان� ( یاقوت حموی، قرن ۷ هجری ) و سفرنامه های دوره مغول، از این نام استفاده کرده اند.
ادعای ترکی بودن �ساوالان�:
برخی پژوهشگران محلی و تورک پژوهان امروزی معتقدند که واژه �ساوالان� ممکن است از ترکی آذربایجانی باشد، اما این ادعا مستند تاریخی و سند کهنی ندارد. از طرف دیگر، زبان ترکی به شکل امروزی در منطقه بعد از ورود قبایل سلجوقی و عثمانی رایج شد، در حالی که منابع درباره کوه از دوران پیش از ورود ترک ها نام �سبلان� را ثبت کرده اند.
تحلیل زبانی:
�سبلان� در زبان فارسی و اوستایی ارتباط احتمالی با واژه های باستانی دارد ( مثل �سپهل� به معنی سپید / کوه سفید ) .
�ساوالان� به عنوان یک واژه ترکی، هیچ مدرک مستندی از دوره پیشین ندارد.
نتیجه: نام �سبلان� تاریخی و مستند است. ادعای ریشه ترکی �ساوالان� بیشتر جنبه حدس یا ملی گرایی محلی دارد و سند تاریخی ندارد.
- - -
✅ جمع بندی
1. نام �خیاو� برای مشگین شهر هیچ سند تاریخی ندارد.
2. نام رسمی و تاریخی کوه �سبلان� است، که در منابع فارسی و عربی کهن ذکر شده است.
3. ادعای ترکی بودن �ساوالان� بدون سند تاریخی و زبان شناسی معتبر است.
منابع معتبر:
لغت نامه دهخدا، مدخل �مشگین شهر�
یاقوت حموی، �معجم البلدان�
سازمان نقشه برداری کشور، نقشه های رسمی ایران
سفرنامه های تاریخی دوره صفوی و قاجار
- - -
> "خیاو" نام اصلی شهر مشگین شهر در استان اردبیل است. کوه "ساوالان" در این شهر از استان اردبیل امروزی قرار گرفته که خیلی ها به غلط و اشتباه می گویند سبلان در صورتی که نام اصلی این کوه "ساوالان" است و خواهد بود. ساوالان ریشه تورکی دارد.
... [مشاهده متن کامل]
حالا به نقد علمی هر بخش می پردازیم:
- - -
۱. نام شهر مشگین شهر و ادعای �خیاو�
واقعیت تاریخی:
مشگین شهر در منابع تاریخی و جغرافیایی ایران با نام های مختلفی شناخته شده است، از جمله �مشگین� یا �مشگین شهر�. منابع تاریخی مانند �لغت نامه دهخدا� و سفرنامه های دوره قاجار و صفوی، هیچ سندی از نام �خیاو� به عنوان نام اصلی این شهر ارائه نمی کنند.
ریشه شناسی �مشگین�:
برخی پژوهشگران معتقدند که نام �مشگین� از واژه فارسی �مشکین� به معنی �معطر، خوشبو� گرفته شده و ارتباطی با واژه های ترکی ندارد. ( منبع: دهخدا، لغت نامه ) .
نتیجه: ادعای اینکه �خیاو� نام اصلی شهر بوده، مستند تاریخی ندارد و بیشتر جنبه گمانه زنی یا افسانه سازی دارد.
- - -
۲. نام کوه ساوالان / سبلان
نام مشهور:
امروز این کوه در منابع رسمی جغرافیایی ایران، از جمله سازمان نقشه برداری کشور و منابع بین المللی، به نام �سبلان� ثبت شده است.
ریشه تاریخی نام:
بررسی ها نشان می دهد که نام �سبلان� در منابع کهن فارسی و عربی آمده است. برای نمونه، در کتاب های جغرافیایی قرون وسطی، این کوه با واژه هایی نزدیک به �سبلان� ذکر شده است. منابعی مانند �البلدان� ( یاقوت حموی، قرن ۷ هجری ) و سفرنامه های دوره مغول، از این نام استفاده کرده اند.
ادعای ترکی بودن �ساوالان�:
برخی پژوهشگران محلی و تورک پژوهان امروزی معتقدند که واژه �ساوالان� ممکن است از ترکی آذربایجانی باشد، اما این ادعا مستند تاریخی و سند کهنی ندارد. از طرف دیگر، زبان ترکی به شکل امروزی در منطقه بعد از ورود قبایل سلجوقی و عثمانی رایج شد، در حالی که منابع درباره کوه از دوران پیش از ورود ترک ها نام �سبلان� را ثبت کرده اند.
تحلیل زبانی:
�سبلان� در زبان فارسی و اوستایی ارتباط احتمالی با واژه های باستانی دارد ( مثل �سپهل� به معنی سپید / کوه سفید ) .
�ساوالان� به عنوان یک واژه ترکی، هیچ مدرک مستندی از دوره پیشین ندارد.
نتیجه: نام �سبلان� تاریخی و مستند است. ادعای ریشه ترکی �ساوالان� بیشتر جنبه حدس یا ملی گرایی محلی دارد و سند تاریخی ندارد.
- - -
✅ جمع بندی
1. نام �خیاو� برای مشگین شهر هیچ سند تاریخی ندارد.
2. نام رسمی و تاریخی کوه �سبلان� است، که در منابع فارسی و عربی کهن ذکر شده است.
3. ادعای ترکی بودن �ساوالان� بدون سند تاریخی و زبان شناسی معتبر است.
منابع معتبر:
لغت نامه دهخدا، مدخل �مشگین شهر�
یاقوت حموی، �معجم البلدان�
سازمان نقشه برداری کشور، نقشه های رسمی ایران
سفرنامه های تاریخی دوره صفوی و قاجار
- - -
"خیاو" نام اصلی شهر مشگین شهر در استان اردبیل است. کوه "ساوالان" در این شهر از استان اردبیل امروزی قرار گرفته که خیلی ها به غلط و اشتباه میگن سبلان در صورتی که نام اصلی این کوه ""ساوالان"" است و خواهد بود. ساوالان ریشه تورکی دارد.