مُشتَری[۷] یا هُرمُز[۸] یا اورمزد یا برجیس یا زاوش بزرگ ترین سیاره سامانه خورشیدی است. از نظر فاصله از خورشید، مشتری پنجمین سیاره بعد از تیر و ناهید و زمین و بهرام است.
محتویات [نمایش]
نگاه کلی [ویرایش]
... [مشاهده متن کامل]
معمولا مشتری چهارمین شی درخشان آسمان می باشد ( بعد از خورشید، ماه و ناهید ) اگرچه گهگاه مریخ درخشان تر به نظر می آید.
جرم مشتری ۲٫۵ بار از مجموع جرم سیارات سامانه خورشیدی بیش تر است. جرم مشتری ۳۱۸ بار بیش تر از جرم زمین است. قطر آن ۱۱ برابر قطر زمین است. مشتری می تواند ۱۳۰۰ زمین را درخود جای دهد. میانگین فاصله آن از خورشید در حدود ۷۷۸ میلیون و ۵۰۰ هزار کیلومتر می باشد یعنی بیشتر از ۵ برابر فاصله زمین از خورشید. ستاره شناسان با تلسکوپهای مستقر در زمین و ماهوارههائی که در مدار زمین می گردند به مطالعه مشتری می پردازند. ایالات متحده تا کنون ۶ فضاپیمای بدون سرنشین را به مشتری فرستاده است. در ژوئیه ۱۹۹۴، هنگامی که ۲۱ تکه از دنباله دار شومیکر - لوی ۹ با اتمسفر مشتری برخورد نمود ستاره شناسان شاهد رویدادی بسیار تماشائی بودند. این برخورد باعث انفجارهای مهیبی شد که بعضی از آن ها قطری بزرگتر از قطر زمین داشت.
ویژگی های فیزیکی [ویرایش]
مشتری گوی غول پیکری از مخلوط گاز و مایع است و احتمالا مقداری سطح جامد دارد. سطح سیاره از ابرهای ضخیم زرد، قرمز، قهوه ای و سفید رنگ پوشیده شده است. مناطق روشن رنگی «ناحیه» و قسمتهای تاریک تر «کمربند» نامیده می شوند. کمربندها و ناحیه ها به موازات استوای سیاره قرار دارند. مچنین مشتری دارای جاذبه بسیار قوی نیز می باشد.
مدار و چرخش [ویرایش]
هرمز در یک مدار کمی بیضی گون به دور خورشید می چرخد. هر دور ۱۲ سال زمینی طول می کشد. همچنان که سیاره به دور خورشید می گردد، به دور محور فرضی خود نیز می گردد. چرخش هرمز به دور خود سریع تر از هر سیارهٔ دیگری در سامانهٔ خورشیدی است؛ تنها ۹ ساعت و ۵۶ دقیقه کافی است تا هرمز یک بار به دور خود بچرخد. ( مقایسه کنید با چرخش ۲۴ ساعتهٔ زمین به دور خود )
برای اندازه گیری سرعت گردش سیارات گازی به دور خود، دانشمندان مجبورند روش های غیر مستقیم به کار ببرند. آن ها ابتدا سرعت متوسط چرخش ابرهای قابل مشاهده را اندازه گیری می نمایند. هرمز به قدر کافی امواج رادیویی ارسال می کند که به وسیله رادیو تلسکوپهای زمینی دریافت گردد. در حال حاضر دانشمندان از اندازه امواج برای محاسبه سرعت چرخش هرمز استفاده می نمایند. قدرت امواج، تحت تاثیر میدان مغناطیسی سیاره، در یک الگوی تکراریِ ۹ ساعت و ۵۶ دقیقه ای تغییر می کند؛ زیرا سرچشمهٔ میدان مغناطیسی، هسته سیاره می باشد. این تغییرات نشان دهندهٔ سرعت چرخش داخلی سیاره است. چرخش سریع هرمز باعث برآمدگی در استوا و پخی در قطب هایش می شود. قطر استوایی هرمز ۷ درصد بیشتر از قطر آن در راستای قطب هاست.
جرم و چگالی [ویرایش]
هم سنجی سیاره های منظومه خورشیدی با تعدادی از ستاره های مشهور:
الف:
زمین ( ۴ ) ← ناهید ( ۳ ) ← مریخ ( ۲ ) ← تیر ( ۱ )
ب:
مشتری ( ۸ ) ← زحل ( ۷ ) ← اورانوس ( ۶ ) ← نپتون ( ۵ ) ← زمین ( بدون شماره )
پ:
شباهنگ ( ۱۱ ) ← خورشید ( ۱۰ ) ← ولف ۳۵۹ ( ۹ ) ← مشتری ( بدون شماره )
ت:
دبران ( ۱۴ ) ← نگهبان شمال ( ۱۳ ) ← رأس پیکر پسین ( ۱۲ ) ← شباهنگ ( بدون شماره )
ث:
ابط الجوزا ( ۱۷ ) ←قلب عقرب ( ۱۶ ) ← پای شکارچی ( ۱۵ ) ← دبران ( بدون شماره )
ج:
وی وای سگ بزرگ ( ۲۰ ) ←وی وی قیفاووس ( ۱۹ ) ← مو قیفاووس ( ۱۸ ) ← ابط الجوزا ( بدون شماره )
هرمز از هر سیاره دیگری در سامانه خورشیدی سنگین تر است. جرم آن ۳۱۸ بار بیش تر از زمین می باشد ولی با وجود جرم زیاد، نسبتا دارای چگالی کمی می باشد. متوسط چگالی آن ۱٫۳ گرم در سانتیمترمکعب می باشد یعنی اندکی بیشتر از چگالی آب. چگالی مشتری در حدود یک چهارم چگالی زمین می باشد زیرا سیاره به صورت عمده از عناصر سبک هیدروژن و هلیوم تشکیل شده است. از سوی دیگر زمین عمدتا از عناصر سنگین آهنی و سنگی تشکیل شده است. عناصر شیمیائی سازنده مشتری بیش تر شبیه خورشید می باشد تا زمین. احتمالا مشتری دارای هسته ای از عناصر سنگین می باشد. هسته احتمالا ترکیبی مشابه هسته زمین اما ۲۰ تا ۳۰ برابر سنگین تر می باشد. .
نیروی گرانش در سطح سیاره ۲٫۴ برابر بیش تر از سطح زمین می باشد. یعنی شئی که روی زمین ۱۰۰ نیوتون وزن دارد، در روی هرمز وزنی برابر با ۲۴۰ نیوتون خواهد داشت. جو هرمز تشکیل شده است از ۸۶ درصد هیدروژن ۱۴ درصد هلیوم و مقدار ناچیزی متان، آمونیاک، فسفین، آب، استلین، اتان، ژرمانیم و مونو اکسید کربن. درصد هیدروژن بر پایه تعداد مولکول های موجود در جو می باشد تا جرم کلی آنها.
این سیاره از لایه های رنگی از ابرها در ارتفاعات مختلف تشکیل شده است. مرتفع ترین ابرهای سفید از کریستالهای منجمد آمونیاک تشکیل شده اند. قسمتهای تاریک تر و ابرهای کم ارتفاع تر در کمربندها واقع شده اند. پایین ترین سطحی را که می توان مشاهده کرد ابرهای آبی رنگ تشکیل داده اند. دانشمندان انتظار کشف ابرهای آب دار را در ۷۰ کیلومتری سطح زیرین ابرهای آمونیاکی دارند. هر چند که تاکنون چنین سطحی کشف نشده است.
لکه سرخ بزرگ [ویرایش]
بارزترین جلوه سطح هرمز لکه سرخ بزرگ آن می باشد که توده گاز چرخانی است که شباهت به گردباد دارد. قطر این لکه سه برابر قطر زمین است. رنگ لکه معمولاً از قرمز آجری به قهوه ای کمرنگ تغییر می کند و گاه این لکه کاملا محو می گردد. رنگ آن احتمالا ناشی از مقدار کم فسفر و گوگرد در کریستال های آمونیاک می باشد. سرعت چرخش لکه در لبه آن در حدود ۳۶۰ کیلومتر در ساعت است. این لکه در فاصله یکسانی از استوا به آرامی از شرق به غرب حرکت می کند. ناحیه ها و کمربندها و لکه بزرگ بسیار پایدار و مشابه سیستم چرخش زمین می باشد. از زمانی که رابرت هوک در سال ۱۶۶۴ این لکه را کشف کرد, این خصوصیات تغییرات چندانی نداده اند. . . .
محتویات [نمایش]
نگاه کلی [ویرایش]
... [مشاهده متن کامل]
معمولا مشتری چهارمین شی درخشان آسمان می باشد ( بعد از خورشید، ماه و ناهید ) اگرچه گهگاه مریخ درخشان تر به نظر می آید.
جرم مشتری ۲٫۵ بار از مجموع جرم سیارات سامانه خورشیدی بیش تر است. جرم مشتری ۳۱۸ بار بیش تر از جرم زمین است. قطر آن ۱۱ برابر قطر زمین است. مشتری می تواند ۱۳۰۰ زمین را درخود جای دهد. میانگین فاصله آن از خورشید در حدود ۷۷۸ میلیون و ۵۰۰ هزار کیلومتر می باشد یعنی بیشتر از ۵ برابر فاصله زمین از خورشید. ستاره شناسان با تلسکوپهای مستقر در زمین و ماهوارههائی که در مدار زمین می گردند به مطالعه مشتری می پردازند. ایالات متحده تا کنون ۶ فضاپیمای بدون سرنشین را به مشتری فرستاده است. در ژوئیه ۱۹۹۴، هنگامی که ۲۱ تکه از دنباله دار شومیکر - لوی ۹ با اتمسفر مشتری برخورد نمود ستاره شناسان شاهد رویدادی بسیار تماشائی بودند. این برخورد باعث انفجارهای مهیبی شد که بعضی از آن ها قطری بزرگتر از قطر زمین داشت.
ویژگی های فیزیکی [ویرایش]
مشتری گوی غول پیکری از مخلوط گاز و مایع است و احتمالا مقداری سطح جامد دارد. سطح سیاره از ابرهای ضخیم زرد، قرمز، قهوه ای و سفید رنگ پوشیده شده است. مناطق روشن رنگی «ناحیه» و قسمتهای تاریک تر «کمربند» نامیده می شوند. کمربندها و ناحیه ها به موازات استوای سیاره قرار دارند. مچنین مشتری دارای جاذبه بسیار قوی نیز می باشد.
مدار و چرخش [ویرایش]
هرمز در یک مدار کمی بیضی گون به دور خورشید می چرخد. هر دور ۱۲ سال زمینی طول می کشد. همچنان که سیاره به دور خورشید می گردد، به دور محور فرضی خود نیز می گردد. چرخش هرمز به دور خود سریع تر از هر سیارهٔ دیگری در سامانهٔ خورشیدی است؛ تنها ۹ ساعت و ۵۶ دقیقه کافی است تا هرمز یک بار به دور خود بچرخد. ( مقایسه کنید با چرخش ۲۴ ساعتهٔ زمین به دور خود )
برای اندازه گیری سرعت گردش سیارات گازی به دور خود، دانشمندان مجبورند روش های غیر مستقیم به کار ببرند. آن ها ابتدا سرعت متوسط چرخش ابرهای قابل مشاهده را اندازه گیری می نمایند. هرمز به قدر کافی امواج رادیویی ارسال می کند که به وسیله رادیو تلسکوپهای زمینی دریافت گردد. در حال حاضر دانشمندان از اندازه امواج برای محاسبه سرعت چرخش هرمز استفاده می نمایند. قدرت امواج، تحت تاثیر میدان مغناطیسی سیاره، در یک الگوی تکراریِ ۹ ساعت و ۵۶ دقیقه ای تغییر می کند؛ زیرا سرچشمهٔ میدان مغناطیسی، هسته سیاره می باشد. این تغییرات نشان دهندهٔ سرعت چرخش داخلی سیاره است. چرخش سریع هرمز باعث برآمدگی در استوا و پخی در قطب هایش می شود. قطر استوایی هرمز ۷ درصد بیشتر از قطر آن در راستای قطب هاست.
جرم و چگالی [ویرایش]
هم سنجی سیاره های منظومه خورشیدی با تعدادی از ستاره های مشهور:
الف:
زمین ( ۴ ) ← ناهید ( ۳ ) ← مریخ ( ۲ ) ← تیر ( ۱ )
ب:
مشتری ( ۸ ) ← زحل ( ۷ ) ← اورانوس ( ۶ ) ← نپتون ( ۵ ) ← زمین ( بدون شماره )
پ:
شباهنگ ( ۱۱ ) ← خورشید ( ۱۰ ) ← ولف ۳۵۹ ( ۹ ) ← مشتری ( بدون شماره )
ت:
دبران ( ۱۴ ) ← نگهبان شمال ( ۱۳ ) ← رأس پیکر پسین ( ۱۲ ) ← شباهنگ ( بدون شماره )
ث:
ابط الجوزا ( ۱۷ ) ←قلب عقرب ( ۱۶ ) ← پای شکارچی ( ۱۵ ) ← دبران ( بدون شماره )
ج:
وی وای سگ بزرگ ( ۲۰ ) ←وی وی قیفاووس ( ۱۹ ) ← مو قیفاووس ( ۱۸ ) ← ابط الجوزا ( بدون شماره )
هرمز از هر سیاره دیگری در سامانه خورشیدی سنگین تر است. جرم آن ۳۱۸ بار بیش تر از زمین می باشد ولی با وجود جرم زیاد، نسبتا دارای چگالی کمی می باشد. متوسط چگالی آن ۱٫۳ گرم در سانتیمترمکعب می باشد یعنی اندکی بیشتر از چگالی آب. چگالی مشتری در حدود یک چهارم چگالی زمین می باشد زیرا سیاره به صورت عمده از عناصر سبک هیدروژن و هلیوم تشکیل شده است. از سوی دیگر زمین عمدتا از عناصر سنگین آهنی و سنگی تشکیل شده است. عناصر شیمیائی سازنده مشتری بیش تر شبیه خورشید می باشد تا زمین. احتمالا مشتری دارای هسته ای از عناصر سنگین می باشد. هسته احتمالا ترکیبی مشابه هسته زمین اما ۲۰ تا ۳۰ برابر سنگین تر می باشد. .
نیروی گرانش در سطح سیاره ۲٫۴ برابر بیش تر از سطح زمین می باشد. یعنی شئی که روی زمین ۱۰۰ نیوتون وزن دارد، در روی هرمز وزنی برابر با ۲۴۰ نیوتون خواهد داشت. جو هرمز تشکیل شده است از ۸۶ درصد هیدروژن ۱۴ درصد هلیوم و مقدار ناچیزی متان، آمونیاک، فسفین، آب، استلین، اتان، ژرمانیم و مونو اکسید کربن. درصد هیدروژن بر پایه تعداد مولکول های موجود در جو می باشد تا جرم کلی آنها.
این سیاره از لایه های رنگی از ابرها در ارتفاعات مختلف تشکیل شده است. مرتفع ترین ابرهای سفید از کریستالهای منجمد آمونیاک تشکیل شده اند. قسمتهای تاریک تر و ابرهای کم ارتفاع تر در کمربندها واقع شده اند. پایین ترین سطحی را که می توان مشاهده کرد ابرهای آبی رنگ تشکیل داده اند. دانشمندان انتظار کشف ابرهای آب دار را در ۷۰ کیلومتری سطح زیرین ابرهای آمونیاکی دارند. هر چند که تاکنون چنین سطحی کشف نشده است.
لکه سرخ بزرگ [ویرایش]
بارزترین جلوه سطح هرمز لکه سرخ بزرگ آن می باشد که توده گاز چرخانی است که شباهت به گردباد دارد. قطر این لکه سه برابر قطر زمین است. رنگ لکه معمولاً از قرمز آجری به قهوه ای کمرنگ تغییر می کند و گاه این لکه کاملا محو می گردد. رنگ آن احتمالا ناشی از مقدار کم فسفر و گوگرد در کریستال های آمونیاک می باشد. سرعت چرخش لکه در لبه آن در حدود ۳۶۰ کیلومتر در ساعت است. این لکه در فاصله یکسانی از استوا به آرامی از شرق به غرب حرکت می کند. ناحیه ها و کمربندها و لکه بزرگ بسیار پایدار و مشابه سیستم چرخش زمین می باشد. از زمانی که رابرت هوک در سال ۱۶۶۴ این لکه را کشف کرد, این خصوصیات تغییرات چندانی نداده اند. . . .