مسجد نو شیراز

«مسجد جامع جدید» یا «مسجد اتابک»، شناخته شده به «مسجد نو»، دومین مسجد شیراز از دید ارزش تاریخی است. نخستین مسجد شیراز از دید ارزش تاریخی مسجد جامع عتیق و سومین مسجد از این دیدگاه مسجد وکیل است. مسجد نو با بیست هزار متر مربع ( دو هکتار ) مساحت بزرگ ترین مسجد ایران است. در سال های گذشته مسجد نو به جایگاه برپایی نماز جمعه شهر شیراز بدل شد و ستاد برپایی نماز جمعه با ساختن ساختمان ها و دکاکین و کرایه دادن آن ها از وسعت این مسجد کاست. همچنین با ساختن سقف فلزی بر روی محوطه فراخ آن آسیب های سهمگینی بر بافت تاریخی آن وارد نمود. مسجد نو مربوط به اتابکان است و در فلکه شاه چراغ، روبروی بقعه شاه چراغ واقع شده است. این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۷۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. [ ۱]
مسجد نو شیراز در سال ۵۹۰ ق. بدست اتابک سعد بن زنگی ساخته شد.
این مسجد رو به روی بارگاه شاه چراغ در شیراز واقع است. در قدیم این مسجد را مسجد اتابک می نامیدند اما به دلیل اینکه در سال های ۶۹۰، ۱۱۸۳ و ۱۲۹۶ هجری قمری زلزله شدید این بنا را ویران کرد و مجدد نوسازی شد به نام مسجد نو نامگذاری شد.
این ساختمان، نخست اندرونی «اتابک سعد بن زنگی» بود. او هنگام بیماری سخت فرزندش، نذر کرد که در صورت بازیافتن بهبودی فرزندش، خانه را ویران کند و به جای آن مسجد بسازد. چنین شد و او نذر خود را به جای آورد. در شمال و جنوب این ساختمان، دو رواق ( ایوانی که در رده دوم ساخته شود، پیشگاه ) بسیار بلند به ارتفاع ۳۰ متر و پهنای ۲۵ متر ساخته شده است. در هر سوی این رواق ها، ۱۲ طاق کم ارتفاع وجود دارد. در پشت رواق جنوبی، شبستان گسترده ای ساخته شده است. در دیواره های شرقی و غربی، ایوان بزرگی در میان وجود دارد که هر طرف آن شش اتاق ساخته شده است.
در ساختمان مسجد نو هم اکنون هیچ کاشی کاری و کار هنری دیده نمی شود، اما پیشانی طاق های بزرگ با کاشی کاری معرق به خط ثلث آذین شده است. نزدیک به ۶۰ سال پیش به دلیل وجود چند درخت چنار در میان صحن، این جایگاه گردشگاه مردم شیراز بود و آب کاریز خیرات از میان آن جریان داشت. مسجد نو در دوره مشروطیت جایگاه گردهمایی آزادی خواهان بود.