مسجد جامع زواره

[ویکی اهل البیت] مسجد جمعه زواره مربوط به دوره سلجوقیان است و این اثر در تاریخ ۱۲ اسفند ۱۳۱۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
اولین مسجدی که اساساً با طرح چهار ایوانه ساخته شده است، مسجد جامع زواره می باشد.
ساختمان این مسجد در سال ۵۳۰ هجری قمری اتمام یافت و محراب آن نیز که از زیباترین بخش های بنا است در سال ۵۵۱ هجری قمری ساخته شده است.
این مسجد به وسعت حدود 1200 مترمربع با مصالح آجر و سنگ و گچ و خاک و با نقشه چهار ایوانی و طرح مستطیل شکل ساخته شده و مشتمل بر صحن چهار گوش، ایوان های چهارگانه، گنبدخانه، شبستان، رواق، سردر، مناره، محراب گچبری نفیس و کتیبه هایی زیباست.
سطح مسجد حدود یک متر از زمین های اطراف مرتفع تر و دارای دو سردر ورودی مزین به آجرکاری و طاق نماهای در خور توجه در ضلع خاوری و باختری است. از این ورودی ها می توان وارد فضای طاق دار و سپس صحن مسجد شد.
صحن مسجد به ابعاد 5/16×18 متر در چهار طرف دارای ایوان و دهانه های طاق دار است. کف صحن با آجر و سنگ فرش شده است. بر پیشانی نمای صحن، کتیبه بنای مسجد را به خط کوفی و با آجر تراش به صورت سرتاسری نوشته اند که متأسفانه بخش عمده آن از بین رفته است. با توجه به مشابهت بسیار این مسجد با مسجد جامع اردستان و هم زمانی تقریبی آنها و وجود کلمه «احمد» در کتیبه جامع زواره، به احتمال زیاد، بانی آن همان بانی مسجد جامع اردستان یعنی ابوطاهر بن غالی بوده است.
ایوان های مسجد دارای ابعاد مختلف هستند، بدین ترتیب که ایوان جنوبی از ایوان شمالی بلندتر و عریض تر و ایوان شمای از ایوان های باختری و خاوری بزرگ تر است.
سطوح ایوان ها، آجری ساده است و تنها در جرزهای طرفین دارای طاق نماهای محراب گونه سه طبقه اند. ایوان جنوبی صحن به دهانه 7 و عمق 5/4 متر دارای پوشش رسمی بندی زیبایی است. این ایوان از طریق ضلع جنوبی به گنبدخانه و از اضلاع خاوری و باختری، به شبستان های طرفین راه پیدا می کند.