مسجد ایاصوفیه

[ویکی اهل البیت] منبع: الجوامع الترکیة المشهورة ، تعریب : خالد النوری .
ترجمه: ترجمه شده در سایت بینات
مسجد ایا صوفیه از برجسته ترین آثار باستانی شهر استانبول و از عظیم ترین آثار برجای مانده از تمدن بیزانس است . این مسجد بعدها به مسجد تبدیل گردید و صدها سال بر این منوال ماند. اما آتاتورک در آغاز قرن بیستم آن را به موزه تبدیل کرد و تاکنون نیز چنین باقی مانده است .
پیش از فتح استانبول توسط مسلمانان بنای «ایاصوفیه » (به معنای حکمت مقدس ) یک کلیسای نصرانی بود. این کلیسا را امپراتور رُمی ژوستینین در سال 326 میلادی بنا نهاد. پس از فتح استانبول توسط ترک های عثمانی ، سلطان محمد فاتح آن را به مسجد مبدل ساخت و نخستین نماز جمعه ی پس از فتح را در آن اقامه کرد. این اتفاق در سال 875 هجری (1453 میلادی ) رخ داد. او یک گلدسته ی چوبی و نیز یک محراب در این مسجد ساخت و نام ایاصوفیه (ایاصوفیا ) بر آن نهاد.
در دوران سلطان بایزید دوم گلدسته ی چوبی مسجد جای خود را به گلدسته ای از جنس سنگ داد و گنبد بزرگی نیز بر فراز آن ساخته شد. در فاصله ی سال های 1839 تا 1861 میلادی سلطان عبدالمجید عثمانی به سرپرستی معمار اتریشی «فوستاتی» تعمیراتی در مسجد انجام داد. سلطان محمود اول نیز در حیاط داخلی بخش جنوبی مسجد کتابخانه ای بنا کرد.
صحن مسجد پوشیده از مرمر و دیوارهای آن با معرق های آجین شده به سنگ های قیمتی تزیین یافته است . در تزئینات بنای آن از فلزات گرانبهای منتسب به هنر بیزانسی استفاده شده است . ستون های مرمرین مسجد از معبد «آرتمیس » و نیز از نقاط مختلف دنیا به آن جا آورده شده است . در حیاط داخلی مسجد فواره هایی جهت وضو قرار دارد. در زوایه ی جنوبی مسجد به جای گلدسته ی از جنس سنگ گلدسته ای آجرین بنا گردیده است . مسجد گنبدی بزرگ دارد. بخش های برنزی به کار رفته در قسمت جنوبی کتابخانه آثار هنری نفیسی به شمار می آید. دیوارهای این بخش را تخته سنگ های ارزشمند و گران قیمتی پوشانده که قدمت آن به قرن چهاردهم میلادی بازمی گردد. مسجد ایاصوفیه امروزه موزه ای باستانی به شمار می آید؛ که در کنار آن مسجدی بزرگ بنا گردیده و به موزه پیوست شده است .
داستان هایی افسانه وار درباره ی علل ساخته شدن این بنا وجود دارد. از جمله این امپراتور ژوستینین شبی در خواب دید که پیرمردی در محل کنونی مسجد ایستاده است و سینی ای در دست دارد که بر آن نقشه ی بنا رسم شده بود. آن پیرمرد به ژوستینین امر کرد که بنابر جزئیات آن نقشه کلیسایی بسازد. ژوستنین هنگامی که از خواب برخاست مهندس معمار خود را فراخواند و دریافت که او نیز همین رؤیا را دیده است. از این رو این کلیسا را بنا کرد.