مسجد امام اصفهان

[ویکی فقه] اِصْفَهان ، مَسْجِدِ اِمام ، یکی از مهم ترین بناهای عصر صفویه که پیش تر به نام های مسجد شاه ، مسجد سلطانی جدید و جامع عباسی شهرت داشت .
این مسجد در ضلع جنوبی میدان نقش جهان واقع شده است و چنانکه از مآخذ برمی آید، بنای آن در سومین مرحله از اجرای طرح میدان نقش جهان به فرمان شاه عباس بزرگ (سل ۹۹۶- ۱۰۳۸ق / ۱۵۸۸-۱۶۲۹م ) آغاز گردیده ، و در دوره شاه صفی (سل ۱۰۳۸-۱۰۵۲ق / ۱۶۲۹-۱۶۴۲م ) به پایان رسیده است .به گفته منجم ، ساختمان مسجد در ۱۵ صفر ۱۰۲۰ق /۱۹ آوریل ۱۶۱۱م با تهیه «اسباب و آلات و مصالح بناء» آغاز گردید.

[ویکی شیعه] مسجدِ اِمام ، در اصفهان، یکی از مهم ترین بناهای عصر صفویه است که پیش تر به نام های مسجدِ شاه ، مسجدِ سلطانی جدید و جامع ِ عباسی شهرت داشت . این بنا از شاهکارهای معماری، کاشی کاری و نجاری در قرن یازدهم هجری است. مسجد امام، نمایانگر اوج هزار سال مسجدسازی در ایران به شمار می رود. سنت های شکل دهی، آرمان ها، شعایر و مفاهیم دینی، نقشه که از انواع قدیمی تر و ساده تر به آرامی کمال یافته، عناصر بزرگ ساختمانی و تزیینات همه در این مسجد، با عظمت و شکوهی که آن را در شمار بزرگ ترین بناهای جهان قرار داده، تحقق و یگانگی یافته است.
این مسجد در ضلع جنوبی میدان امام خمینی (میدان نقش جهان ) واقع شده و چنانکه از منابع تاریخی به دست می آید، بنای آن در سومین مرحله از اجرای طرح میدان نقش جهان به فرمان شاه عباس بزرگ (در سال ۹۹۶- ۱۰۳۸ق / ۱۵۸۸-۱۶۲۹م )آغاز گردیده ، و در دوره شاه صفی (در سال ۱۰۳۸-۱۰۵۲ق / ۱۶۲۹-۱۶۴۲م ) به پایان رسیده است . ی ساختمان مسجد در ۱۵ صفر ۱۰۲۰ق /۱۹ آوریل ۱۶۱۱م آغاز گردیده است. به استناد کتیبه کاشی معرق سر در که به خط ثلث علیرضا عباسی است ، نخستین بخش بنا، یعنی ورودی اصلی ، در تاریخ ۱۰۲۵ق /۱۶۱۶م احداث شد، اما بنابر کتیبه ایوان غربی که به خط محمدرضا امامی است ، تکمیل بنای داخلی مسجد تا ۱۰۴۰ق /۱۶۳۰م ، ادامه یافت و با نصب ازاره های مرمرین آن در حدود سال ۱۰۴۷ق /۱۶۳۷م ، در زمان شاه صفی خاتمه پذیرفت .
کتیبه سر در مسجد به خط ثلث علیرضا عباسی و مورخ به سال ۱۰۲۵ حاکی از آن است که شاه عباس این مسجد را از مال خالص خود بنا کرده و ثواب آن را به روح جد اعظم خود شاه طهماسب اهدا نموده است. در ذیل این کتیبه به خط ثلث محمد رضا امامی، کتیبه دیگری نصب شده که به موجب آن مقام معماری و مهندسی معمار مسجد شاه، استاد علی اکبر اصفهانی و ناظر ساختمان محب علی بیک الله تجلیل شده است.

[ویکی اهل البیت] مسجد امام، یکی از مهم ترین بناهای عصر صفویه که پیش تر به نامهای مسجد شاه ، مسجد سلطانی جدید و جامع عباسی شهرت داشت . این مسجد در ضلع جنوبی میدان نقش جهان اصفهان واقع شده است .
چنان که از مآخذ برمی آید، بنای آن در سومین مرحله از اجرای طرح میدان نقش جهان به فرمان شاه عباس بزرگ (996-1038 ق / 1588-1629م ) آغاز گردیده و در دوره شاه صفی (1038-1052ق / 1629-1642م ) به پایان رسیده است .
به گفته منجم یزدی در تاریخ عباسی، ساختمان مسجد در 15 صفر 1020ق /19 آوریل 1611م با تهیه «اسباب و آلات و مصالح بناء» آغاز گردید. به استناد کتیبه کاشی معرق سر در که به خط ثلث علیرضا عباسی است ، نخستین بخش بنا یعنی ورودی اصلی در تاریخ 1025ق /1616م احداث شد اما بنابر کتیبه ایوان غربی که به خط محمدرضا امامی است ، تکمیل بنای داخلی مسجد تا 1040ق /1630م ادامه یافت و با نصب ازاره های مرمرین آن در حدود سال 1047ق /1637م در زمان شاه صفی خاتمه پذیرفت .
ورودی مسجد در وسط جبهه جنوبی میدان قرار دارد و از طریق یک جلوخان نیمه محصور با میدان و امتداد راسته بازار واقع در پیرامون بازار مرتبط شده است. در وسط جلوخان یردیفی از سکوی سنگی وجود دارد که برای انتظار و استراحت مورد استفاده قرار می گرفته است.
پس از عبور از پیشطاق و درگاه ورود به هشتی امکان مشاهده قسمتی از حیاط مسجد از درگاه واقع در هشتی وجود دارد. مسیر ورود به حیاط از طریق دو دالان واقع در دوسوی هشتی امکان پذیر شده است. دالان واقع در سمت راست کوتاه تر و دالان واقع در سمت چپ طولانی تر است زیرا محور اصلی حیاط نسبت به محور اصلی میدان چهل و پنج درجه چرخیده تا حیاط و شبستان و گنبد خانه اصلی رو به قبله باشند و از سوی دیگر فضای ورودی و پیشطاق آن در سمت میدان به موازی بدنه میدان طراحی و ساخته شده است. طرح بنا چهار ایوانی یا گنبد خانه است و طرحی است که از دوره سلجوقی به عنوان الگوی کامل مسجد ایرانی شکل گرفت و تا انتهای دوره قاجار باقی ماند.
در دو سوی گنبد خانه اصلی دو شبستان مستطیل شکل وجود دارد که هر کدام از دو ردیف شبستان چهار دهانه ای شکل گرفته که طاق های سقف گنبد به شکل یا هشت دهانه هر یک بر دوازده ستون استوار شده اند و در وسط شبستان سه ستون سنگی وجود دارد که سبب شده فضای شبستان یک پارچه و واحد به نظر برسد نور فضای زیر گنبد خانه از طریق روزن ها واقع در دور گنبد و نور فضای دو شبستان دو سوی گنبد خانه از طریق روزن های واقع در دیوار متصل به حیاط مدرسه های واقع در دو سمت مسجد تامین می شود و فضای مطلوبی پدید آمده است. شبستان کوچک دیگری در جبهه شمال شرقی مسجد وجود دارد.
چند نوآوری در طراحی و ساخت این مسجد بکار رفته است که به نظر می رسد برخی از آنها در گذشته به صورت محدود تجربه شده بود. از این گونه می توان به وجود دو گنبد در پشت دو ایوان واقع در امتداد محور در امتداد محور فرعی مسجد (محور عمود بر امتداد محور قبله) و دو منار در دو سوی ایوان شبستان قبله (همراه با دو منار در دو سوی پیش طاق ورودی) اشاره کرد که از خصوصیاتی است که پیشتر در طراحی و ساخت مسجد جامع سمرقند (مشهور به خمسجد جامع بی بی خانم) به کار رفته است.
درباره خاستگاه و علت ساخت دو حیاط با طاق نماهایی در اطراف آن در دو سوی شبستان اصلی اطلاعات روشن و کاملی وجود ندارد اما با توجه به اطلاعات موجود می توان دو فرضیه مطرح کرد نخست می توان به حیاط واقع در جبهه شرقی مسجد عتیق اصفهان اشاره کرد که به عنوان مدرسه مورد توجه و استفاده قرار داشته است و چون در دسترس بوده ممکن است. مورد اقتباس قرار گرفته باشد. سپس می توان اشاره کرد که در چند ینا از دوره تیموری دو حیاط کوچک در دو سوی بنا طراحی و ساخته شده بود مانند مسجد جامع زیارتگاه که ممکن است این بناها نیز در طراحی این مسجد مورد توجه قرار گرفته باشند زیرا آشکار است که برخی معماران دوره صفویه با بناهای مهم دوره تیموری آشنایی داشتند و در طراحی بعضی ساختمان ها از طرح آنها الهام می گرفتند.