مستوفی الممالک

[ویکی فقه] "میرزا یوسف مستوفی الممالک" معروف به «آقا» یا «جناب آقا» پسر "میرزا حسین مستوفی الممالک آشتیانی" در سال ۱۲۲۷هـ.ق. متولد گردید. وی در زمان صدارت پنج تن از صدر اعظم های سلسله قاجار "حاجی میرزا آقاسی"، "امیرکبیر"، "میرزا آقاخان نوری"، "محمدخان سپهسالار"، "میرزا حسین خان سپهسالار" عهده دار منصب مستوفی الممالکی بود که این خود نمایانگر موقعیت خاص وی می باشد.
"میرزا یوسف مستوفی الممالک" معروف به «آقا» یا «جناب آقا» پسر "میرزا حسین مستوفی الممالک آشتیانی" در سال ۱۲۲۷هـ.ق. متولد گردید. پدر وی از زمان سلطنت فتحعلی شاه، مستوفی الممالک ایران بود و مصدر خدماتی نیز در ایران گردید. وی همانند "قائم مقام" و "امیرکبیر" از اهالی آشتیان اراک و خواهر وی همسر قائم مقام فراهانی بود. خود نیز در تبریز در خدمت قائم مقام اشتغال داشت. پدربزرگ میرزا یوسف، "میرزا حسن" نیز به شغل مستوفی گری اشتغال داشته که بعد از فوت وی این شغل به پسرش "میرزا حسین" واگذار گردید و پس از فوت میرزا حسین در سال ۱۲۶۱هـ.ق. محمدشاه، پسرش، میرزا یوسف را به سمت مستوفی الممالکی یعنی «وزیر دارایی» منصوب کرد. بعدها نیز پسر میرزا یوسف، میرزا حسن به سمت مستوفی گری منصوب و تا اواخر سلطنت قاجاریه و اوایل سلسله پهلوی از احترام خاصی برخوردار بود.

[ویکی فقه] مستوفی الممالک (ابهام زدایی). مستوفی الممالک ممکن است اشاره به اشخاص و شخصیت های ذیل باشد: • یوسف مستوفی، میرزا یوسف مستوفی الممالک آشتیانی، معروف به «آقا» یا «جناب آقا» پسر "میرزا حسین مستوفی الممالک آشتیانی، مستوفی الممالک دوره قاجار• حسن مستوفی، میرزا حسن مستوفی الممالک آشتیانی، پسر میرزا یوسف مستوفی الممالک آشتیانی، مستوفی الممالک دوره قاجار• محمدتفی مستوفی، میرزا محمدتقی مستوفی الممالک آشتیانی پسر هاشم خان آشتیانی، مستوفی الممالک دوره قاجار
...

مُستوفی الممالک
از مناصب کشوری دورۀ صفوی تا پایان قاجار. این مقام زیر نظر وزیر اعظم یا صدر اعظم خدمت می کرد و در حکم وزیر دارایی او بود. مستوفی بیشتر به امور مالی مانند حسابرسی، ممیزی و تنظیم بودجه می پرداخت و بر کار ولایات نظارت می کرد. اعضای زیر دست این مقام عبارت بودند از ناظر، داروغه، صاحب توجیه، ضابطه نویس، اوراجه نویس. ادارۀ زیر نظر این مقام به سه قسمت تقسیم می شد: خلاصه؛ توجیه؛ لشکرنویس. مستوفی الممالک بر انتخاب همۀ مستوفیان ولایات نظارت می کرد و دستورالعمل مأموران یا عمال مالی ولایات را می نگاشت. از اواخر سلطنت ناصرالدین شاه به بعد، مستوفی الممالک جنبۀ شغلی خود را به کلی از دست داد و فقط لقبی دولتی بود.