مستعلیه

[ویکی فقه] مستعلیه یا بوهره یکی از شاخه های اصلی فرقه اسماعیلیه در تشیع است. مستعلیه به دلیل انتساب شان به احمد مستعلی نوزدهمین خلیفه فاطمی، به این نام خوانده می شوند؛ احمد مستعلی جانشین معاذ مستنصر شد؛ گروهی از اسماعیلیه که از احمد مستعلی ناخشنود بودند، به برادرش نزار روی آوردند و از او خواستند که خلافت را برعهده بگیرد. تلاش های نزار برای به دست گرفتن خلافت، به نتیجه نرسید و به قولی، نزار کشته شد؛ اما پیروی از نزار در ایران ادامه یافت و شاخه نزاریه در مقابل مستعلیه در آن سرزمین شکل گرفت.
بعد از شهادت امام صادق (علیه السّلام)، گروهی از شیعیان که به «اسماعیلیه خالصه» معروف شدند، مدعی بودند که اسماعیل فرزند بزرگ امام، در زمان حیات پدر بزرگوارشان نمرده بلکه زنده است و خبر انتشار مرگ او برای فریب دشمنان بوده و او در غیبت بسر می برد و روزی به عنوان قائم باز خواهد گشت. گروهی نیز که «مبارکیه» خوانده می شدند، وفات اسماعیل را پذیرفتند؛ اما امامت را حق فرزند او، محمد، می دانستند. با مرگ محمد بن اسماعیل، پیروان این فرقه خود به دو گروه تقسیم شدند؛ قرامطه، که می گفتند: او هفتمین و آخرین امام است و همان مهدی موعود می باشد و روزی باز خواهد گشت. گروه دوم که بعدها خلافت فاطمیان را بنیان نهادند، مرگ او را پذیرفته و امامت را در فرزندان او دانستند. فاطمیان امامان را به دو قسم ظاهر و مستور تقسیم می کنند که پس از هفت امام نخست (از علی (علیه السّلام) تا محمد بن اسماعیل) نوبت به امامان مستور می رسد که بطور مخفیانه مردم را به آیین اسماعیلی دعوت می کردند. آخرین امام در سلسله امامان مستور، المهدی بالله است که امامت خود را آشکار کرد و دوره امامان ظاهر فرا رسید. المهدی در ۲۹۷ هـ ق حکومت فاطمیان را در قیروان (شمال آفریقا) بنیان نهاد. با مرگ هشتمین امام ظاهر المستنصر بالله در سال ۴۸۷ هـ ق، افضل، وزیر مقتدر وی، برای حفظ موقعیت خویش، نزار فرزند ارشد مستنصر و ولیعهد وی را از خلافت محروم و جوانترین برادر وی مستعلی را جایگزین او ساخت. این کار سبب تفرقه درمیان فاطمیان و انشعاب آنان به دو فرقه نزاریه و مستعلویه شد. اکثر اسماعیلیان مصر و تمامی جماعت اسماعیلی یمن و گجرات و بسیاری از اسماعیلیان شام امامت مستعلی را پذیرفتند.
تحولات
تا سال ۵۲۴ هـ ق اسماعیلیان مستعلوی مصر، شام، یمین و جاهای دیگر گروه واحدی را که از نزاریه متمایز بودند تشکیل می دادند. تا این زمان مستعلویان دو خلیفه فاطمی را که مستعلی و آمر باشند به امامت خود پذیرفته بودند.
← شکاف در جماعت مستعلوی
۱. ↑ صابری، حسین، تاریخ فرق اسلامی، ص۱۱۰_ ۱۱۱، تهران، سمت، ۱۳۸۳، اول.۲. ↑ شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، ص۲۲۶ ۲۲۸، تحقیق:عبدالامیر مهنا و علی فاعور، بیروت، دارالمعرفة، ۱۹۹۳م، سوم.
...

رجوع شود به:مستعلویه