مزیدی

طایفه بزرگ مزیدی در قادسیه بر کناره چپ دجله پراکنده شده بود.
با آنکه آنان در اصل از اعراب بدوی بودند، ولی نشان دادند که مدیران و سیاست مداران چیره دستی هستند و در رویدادهای گوناگون عراق کنونی در دوره سلجوقیان به صورت قدرت مهمی درآمدند. در زمان صدقةبن منصور، امیر بزرگ مزیدی، بر اطراف شهر حله حصار استواری کشیدند و به این ترتیب این شهر مرکز قدرت مزیدیان در جنوب عراق شد. مزیدیان دارای تمایلات شیعی زیادی بودند. شهر حله در دو طرف رود فرات و در صد کیلومتری بغداد واقع شده است. این شهر در سال493 هجری قمری توسط صدقة بن منصور بن دبیس بن علی بن مزید اسدی تأسیس شد، و توسط او، حله آباد گردید و تبدیل به پایتخت �بنو مزید� ( طایفه بزرگ مزیدی ) گردید.
حکومت بنی مَزیَد از حکومت های شیعی عراق در قرن ۴ تا ۶ قمری که توانستند به یکی از قدرت های تأثیرگذار منطقه تبدیل شوند. بنی مزید از قبیله بنی اسد بودند که همزمان با فتوحات اسلامی به بخش هایی از جنوب عراق و جنوب و شرق ایران کوچ کردند و پس از مدتی نفوذ زیادی در منطقه به دست آوردند و با سرکوب قبیله های مهاجم به شهرت رسیدند. تا آنکه علی بن مزید از والیان توانست با حمایت معزالدوله بویهی حکومت مزیدیان را در شهر حله کنونی به وجود آورد. پس از او هفت تن دیگر از بنی مزید ( طایفه مزیدی ) به حکومت رسیدند و در نهایت در سال ۵۴۵ق حکومتشان توسط شورشیان شمالی عراق شکست خورد و منقرض و از بین رفت.
بنی مزید در زمان حکومت در قلمرو خود مذهب شیعه را مذهب رسمی اعلام کرد و مردم را به رعایت شعائر مذهبی دعوت نمود، حاکمان مزیدی همواره از شیعیان در برابر اهل سنت حمایت کردند و حتی برخی از آنها در این راه جان خود را از دست دادند.
حکومت مزیدیان همزمان با حکومت های عباسیان، آل بویه و سلجوقیان بود، خلفای عباسی مزیدیان را تهدیدی علیه حکومتشان قلمداد کرده و در مواقعی آنها را متهم به بد دینی می نمودند و مردم را علیه آنها می شوراندند. امپراطوری سلجوقی نیز برای جلوگیری از نفوذ عباسیان، سیاست حفظ قدرت امرای عرب چون بنی مزید را پیش گرفت.
مشهورترین حاکم مزیدی، صدقه بن منصور بود، وی با استفاده از اختلافات داخلی سلجوقیان، توانست حکومت مزیدیان را گسترش دهد، او شهر حله را تأسیس کرد که این شهر پس از مدتی، به یکی از مهم ترین شهرهای عراق و دارالعلم جهان تشیع تبدیل شد. حاکمان مزیدی با برقراری امنیت و آرامش و فراهم کردن امکانات علمی، نقش مؤثری در شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی با رویکرد شیعی داشته و سرزمینشان به یکی از کانون های علمی و ادبی جهان اسلام مبدل گشت و علاوه بر جایگاه و زادگاه بزرگان شیعه، مکانی برای مهاجرت علمای مناطق دیگر گردید که بیشتر ثمرات آن در سده های بعد نمایان شد.
امارت مزیدی در حدود ربع پایانی سده چهارم تا نیمه نخست سده ششم هجری در منطقه فرات میانه ـ عراق ـ تشکیل گردید. رودهای بزرگ و کوچک منشعب از رودخانه های دجله و فرات، موجب آبادانی و تشکیل مراکز جمعیتی در این ناحیه می گشت و عبور راه های کاروانی حاجیان به رونق اقتصادی و اهمیت سیاسی ـ اجتماعی آن می افزود. فرات میانه پیوسته میان قبایل عرب دست به دست می گشت تا آن که نوبت به قبیله مزیدی اسدی رسید که امارتی را با گرایش های شیعی تشکیل دادند. مزیدیان در دوران امارتشان فشارهای بسیاری را تحمل کردند ، و خلفای بغداد، دولت آل بویه و سلاجقه، سه قدرتی بودند که مزیدیان پیوسته از سوی آنان زیر فشار و تحت تعقیب بودند، با وجود همه این ناملایمات، دانش دوستی شماری از امیران و مردم این خاندان، موجب شد تا امارتشان، به ویژه در دوران صدقه بن منصور، به مرکزی برای ظهور فقیهان، ادیبان و شاعران نامدار شود.
بَنی مَزید
سلسله ای ( حک: ۴۰۳ـ۵۴۵ق ) از امرای شیعۀ عرب از قبیلۀ صَدَقه مزیدی اول، چهارمین حکمران بنی مَزید که �پادشاه عرب� خوانده می شد، نفوذ بسیاری یافت و واسط و بصره را فتح کرد و در ۴۹۵ق، حُلّه را در کنار رود فرات ساخت و در ۵۰۰ق امیر تَکْریت را به اطاعت خود درآورد و سرانجام سال بعد در جنگ با سلطان سلجوقی به قتل رسید. در سال ۵۵۸ق مُسْتَنْجِد، خلیفۀ عباسی، فرمان داد که قبیلۀ بنی اسد از جمله بنی مزید یا همان طایفه بزرگ مزیدی از عراق طرد شوند. از این رو، ۴ هزار تن از افراد این قبیله کشته شدند و بقیهبنی اسد و طایفه مزیدی سرزمین های اطراف رود فرات وحله را ترک گفتند و به سمت مرکز و جنوب ایران مهاجرت کردند که اکنون قبیله بنی اسد و مزیدی در جنوب استان فارس و کرمان و یزد و اصفهان و جنوب خراسان بصورت پراکنده ساکن شده و معمولا به گویش عربی سخن میگویند که یکی از شاخه های مزیدیان قبیله بنی اسد طایفه مزیدی اطراف شهرستان فسا و داراب و جهرم هستند که به زبان عربی معروف به عرب خمسه گویش میکنند . نویسنده و جمع آوری از کتب و مقالات ثبت شده،
حاج اسدالله انصاری مزیدی، فسا

تیره های طایفه مزیدی شامل:
۱ - - اِدهمی
۲ - - اسکندری
۳ - چکنالجی
۴ - حق نظری
۵ - رمضانلی ( مهرابی و خراسانی )
۶ - - شیرازی
۷ - - عاشورلی
۸ - - عزیزلی
۹ - کله خوشی
۱۰ - لبوحسینی
۱۱ - میرکی
۱۲ - نظری
از تیره های ۱۲ گانه بالا تیره های رمضانلی، عاشورلی، عزیزلی و احتمالا چکنالجی اصالتا ترک هستند، همچنین طایفه میرکی در اصل از ایل باصری به ایل عرب آمده و دو بخش شده بخشی به ایل عرب شیبانی رفته و بخشی هم به طایفه مزیدی آمده که این طایفه هم اصالتا فارس هستند همچنین اولادهای مهرابی و خراسانی هم اصالتا فارس هستند، احتمال دارد تیره شیرازی مزیدی هم در اصل فارس باشند اما با قاطعیت نمی توان گفت چون ممکن است ریشه عربی داشته باشند. در تیره ادهمی هم اولاد های گودرزی و شول در اصل فارس هستن اما بقیه اولادها عرب هستن. اولادهای تیره اسکندری هم ترکیبی از فارس و عرب غنی است. تیره اولاد حسینی یا لبوحسینی هم اصالتا از اعراب شیبانی کوچ کرده در مزیدی هستند.
با توجه به توضیحات بالا که همه بر اساس پژوهش از افراد سر شناس و مطلع تیره هاست، می شود فهمید که احتمالا تیره های ادهمی، حق نظری، کله خوشی و نظری ریشه در اعراب مزیدی بنی اسد دارند که این هم ممکن است با تحقیقات بیشتر رد شود و یا پذیرفته شود.
در ضمن تیره حبیبی ( حبویی ) طایفه عبدالیوسفی شیبانی ادعا دارند در اصل از طایفه مزیدی به طایفه عبدالیوسفی آمده اند و در طایفه کتی تهران نیز تیره ی مزیدی وجود دارد که باید تحقیق شود این دو گروه در اصل منشعب شده از کدام تیره های طایفه مزیدی هستند و یا ممکن است تیره های مستقلی بوده اند.
طایفه مزیدی تا دوره قاجار بزرگ ترین طایفه ایل عرب خمسه بوده اما از آن پس به دلیل جنگ با پلیس جنوب ( انگلیسی ها ) و همچنین بروز بیماری ها و خشکسالی ها و قحطی ها بسیاری از آن ها قتل عام و نابود شدند و جمعیت آن ها کاهش پیدا کرد. درباره جمعیت امروزی طایفه مزیدی در استان فارس باید گفت این طایفه نزدیک به ۱۵ هزار نفر جمعیت دارد که از این جمعیت کمتر از ۵ هزار نفر مزیدی اصل هستند و بقیه جمعیت مهاجرینی است که در طول تاریخ به این طایفه کوچ کرده اند که در بالا به طور مفصل به آن پرداخته شد.

تعقیب سپاه اموی و حتی عباسی قرار گرفته وناچارا برای حفظ جان خود تعدادی از آنان به طرف جنوب کشور ایران و مرکز ایران پناه بردند تا از شر حاکمان ظالم اموی وعباسی در امان بمانند و ناگفته نماند براساس تحقیقات انجام شده از تاریخچه مزیدیان و مقالات و . . . اعراب مزیدی منطقه جنوب فارس ، خصوصا اطراف فسا وداراب و نی ریز و استهبان و لار و زرین دشت و شیراز و کرمان و . . . چنیین تصور میشود که از مزیدیان قبیله بنی اسد باشند که در این باره در حال تحقیقات جامع و کامل هستیم .

این قبیله در سال ۱۹�هجری�از بلاد حجاز به عراق رفته، در کوفه و غاضریه از نواحی کربلا سکونت کردند. هنگام بنای�کوفه، این قبیله محله خاصی را در جنوب�مسجد کوفه�به خویش اختصاص دادند. در سال ۳۶ هجری در جنگ جمل، با علی�بیعت�کردند و در کنار وی جنگیدند. در�واقعه عاشورا�در سال ۶۱ به سه دسته تقسیم شدند: موافق با�حسین بن علی، مخالف و بی طرف.
حبیب بن مظاهر، انس بن حرث، �مسلم بن عوسجه، �قیس بن مسهر، موقع بن ثمامه و عمرو بن خالد صیداوی از سران موافق بودند و�حرملة بن کاهل اسدی، قاتل طفل شیرخوار، از سران مخالف بود.
گروهی ازدسته سوم ( بی طرف ها ، مزیدیان ) پس از کشته شدن حسین ابن علی، زنانشان بر میدان�جنگ�گذر کرده و اجساد را مشاهده میکنند و تحت تأثیر قرار میگیرند و به�سرزمین�خود رفته، مردان را جهت دفن اجساد، خبر کردند. ابتدا زنان�بیل�و�کلنگ�به دست گرفته به طرف�کربلا�روانه شدند ، پس ازمدتی وجدان مردان عشریه مزیدی �بیدار گشت و به خود آمدند و به دنبال زنان راه افتاده و به دفن اجساد کشته شدگان پرداختند . [۱]�ادعا شده در این هنگام�علی بن حسین�به صورت ناشناس در جمع آنان حاضر و یکی یکی بدن های کشته شدگان را به قبیله مزیدی معرفی کرده و آن ها بدن های کشته شدگان را دفن می کردند. پس از دفن آن ها وی خود را به آنان معرفی کرده است. [۲]�این اقدام سبب شهرت این�قبیله�شد و از آن پس شیعیان به نظر احترام و محبت به�قبیله�بنی اسد�و مزیدی می نگرند. ایل بزرگ مزیدی بزرگترین عشیره بنی اسد بوده که باتوجه به شغل دامداری ودامپروی برای چراندن دامهای خود از عربستان به جنوب عراق و خوزستان ایران مهاجرت و در آنجا سکونت یافته که باتوجه به توانمندی مدتی در منطقه بین النهرین و جنوب کوفه حکمرانی نموده و شهری به نامه حلّه را مرکز خلافت قرار می دهند که آخرین حکمران این خلافت شخصی به نام مهلهل بوده که با شکست خوردن وی ناچارا مخفیانه به منطقه فارس عزیمت میکند ومزیدیان قریب به دو قرن در جنوب عراق کنونی حکومت کردند و مورد حمایت حکام آل بویه که عقاید شیعی داشتند بوده اند
مزیدیان نقش مهمی در گسترش مذهب شیعه داشته اند بعد از انقراض حکومت ال بویه که تفکرات شیعی داشته اند و روی کارآمدن سلجوقیان دارای تفکرات سنی مذهب حکومت مزیدیان حامی مهم خودرا از دست می دهد و در نتیجه توسط خلفای بنی عباس منقرض می شود و مزیدیان به جاهای مختلف از جمله جنوب فارس و کرمان و اصفهان و خراسان جنوبی مهاجرت می کنند که اکثریت آنان در ایران ساکن می شوند و در مناطق مختلفی پراکنده می شوند فعلا اکثریت مردم مزیدی در استان فارس ایران ساکن میباشند و درصدی از جمعیت مزیدی در استانهای کرمان و یزد و گلستان و مازندران و سایر نقاط کشور سکونت دارند که آمار بدست آمده فعلی بالغ بر ۵۰ هزار نفر می باشد که اگر آمار جمعیتی دقیقتر مزیدیان سایر استان های ایران بررسی شود جمعیت مزیدیان بالاتر از این آمار فعلی خواهد بود