[ویکی فقه] مرو بازسازی جغرافیای تاریخی یک شهر (کتاب). مرو بازسازی جغرافیای تاریخی یک شهر بر پایه نوشته تاریخی و شواهد باستان شناسی اثر دکتر سید منصور سید سجادی و به زبان فارسی است.
مرو بازسازی جغرافیای تاریخی یک شهر بر پایه نوشته تاریخی و شواهد باستان شناسی اثر دکتر سید منصور سید سجادی و به زبان فارسی است. این کتاب در بازسازی جغرافیای تاریخی مرو و شهرهای وابسته به آن از پیش از تاریخ تا زمان هجوم مغولان می باشد که بر اساس شواهد باستان شناسی و مدارک مکتوب تهیه شده است.
گزارش محتوا
مرو از شهرهای کهن خراسان بزرگ است که در طول تاریخ همواره مورد توجه گروه های مختلف مردم از سلطان، امیر، عالم، کاسب، هنرمند و غیرهم بوده است؛ اما تاکنون کمتر تحقیق جامع و مانعی درباره آن صورت گرفته است. چنانچه در در آمد کتاب آمده است، باقی مانده های گذشته این شهر کهن امروزه به شکل تپه ها و ویرانه های کاخ ها، کوشک ها، کانال ها و بناهای گوناگون دیگری در شمال شهرک بایرامعلی در استان ماری باقی مانده است. واحه مرو در زبانه جنوبی آسیای مرکزی و در مرزهای قره قوم بین کپت داغ، بخش های شمالی کوه های البرز شرقی و رودخانه آمو دریا واقع شده است. در خلال حکومت پارتیان، مرو گسترش بیشتری پیدا کرد، بناها، معابد و خانه های جدیدی در خارج از دیوار گبر قلعه ساخته شد و این شهر به یکی از مراکز و ایستگاه های بسیار مهم راه ابریشم تبدیل شد. در سال های نخستین حکومت ساسانیان ابتدا گبرقلعه به صورت شهری باقی ماند و ارک کهن مرکز آن شد. از دیدگاه سیاسی اداری و فرهنگی، مرو همواره جزیی از خراسان بزرگ بوده که آن هم به نوبه خود یکی از وسیع ترین ایالت های موجود در فلات ایران به شمار می رفته است. مرو در سر راه چین به اروپا واقع شده و در حقیقت پیوند فرهنگی و تجاری بین دو دنیای جدا و بیگانه از یکدیگر بوده است. راه واسط که با نام راه ابریشم شناخته شده، در حقیقت بیش از یک راه بوده است. جدا از قبایل گوناگون ایرانی و غیر ایرانی که پیش از دوران هخامنشیان در واحه مرو می زیسته اند، از این دوره به بعد اقوام و ملت های دیگری به شهر مرو و اطراف آن راه یافته و آثاری از خود باقی گذاشته اند که اهم آنان عبارتند از: مقدونیان، سلوکیان، پارتیان، ساسانیان در دوران پیش از اسلام و ترکمانان پس از دوره اسلامی. در دوران پیش از اسلام و در سنت های زردشتی مرو یکی از بهترین سرزمین های اهورا آفریده به شمار می رفته و در نتیجه مرکز پرجوش و خروشی برای تبادلات فکری و علمی بین زردشتیان، مسلمانان، مسیحیان نستوری، بتودائیان و مطمئنا پیراوان سایر مذاهب کم اهمیت تر یا کم شناخته شده دیگری بوده است. تاکنون کتاب مستقلی درباره جغرافیای تاریخی مرو؛ همچون کار تومانویچ، درباره هرات و ریچاردفرای درباره بخارا نوشته نشده، او این کار درباره مرو و سرزمین های اطراف آن، با تفاوت های بسیار با کتاب های مورد اشاره نخستین نمونه در نوع خود به شمار می رود. اصل این تحقیق بر مبنای پژوهش های باستان شناسی انجام شده، در محل مرو قدیم و سپس تطابق نتایج به دست آمده، با بررسی ها و کاوش های باستان شناسان روسی، ترکمنی، انگلیسی، ایتالیایی، استوار شده و سپس حاصل بررسی ها و کشفیات باستان شناسی انجام شده، دهه های اخیر، با نوشته های مورخان دوران اسلامی، از کتاب هی حدود العالم من المغرب الی المشرق و نوشته های کسانی؛ چون مقدسی، استخری، ابن حوقل، جیهانی و یاقوت حموی استفاده بسیار شده است.
ویژگی های کتاب
مهم ترین مزیت این کتاب را می توان فتح باب در زمینه مروشناسی و یا تحقیق در جغرافیای تاریخی هر یک از دیگر شهرهای خراسان بزرگ؛ چون بلخ، بخارا، خوارزم، سمرقند و جز آن دانست. این اثر به محققان این امکان را می دهد تا با مطالعات بیشتر، ابعاد مختلف تاریخ، فرهنگ و اقتصاد مرو را به صورت تخصصی بررسی نمایند و به تکمیل مندرجات این اثر کمک کنند. دیگر ویژگی برجسته کتاب، تبیین جغرافیای تاریخی براساس مدارک باستان شناسی است که علاوه بر تازگی این شیوه، به لحاظ عدم دسترسی عمومی دانش پژوهان ایرانی به گزارش های باستان شناسان مرو حائز اهمیت بسیار است. به ویژه که تخصص مولف در رشته باستان شناسی این مبحث را از پختگی و غنای زیادی بهره مند کرده است. اما گستردگی موضوع و ارتباط بحث با رشته های تاریخ، ادبیات و فلسفه کاستی هایی را نیز در این کتاب ایجاد کرده است که از جمله آن باید به تکرار، تطویل و اطناب در برخی مباحث اشاره کرد. چنان که بعضی مطالب چند بار تکرار شده و یا نکات واضح و صریح مورد تفسیر و بازگویی واقع شده است.
ساختار کتاب
...
مرو بازسازی جغرافیای تاریخی یک شهر بر پایه نوشته تاریخی و شواهد باستان شناسی اثر دکتر سید منصور سید سجادی و به زبان فارسی است. این کتاب در بازسازی جغرافیای تاریخی مرو و شهرهای وابسته به آن از پیش از تاریخ تا زمان هجوم مغولان می باشد که بر اساس شواهد باستان شناسی و مدارک مکتوب تهیه شده است.
گزارش محتوا
مرو از شهرهای کهن خراسان بزرگ است که در طول تاریخ همواره مورد توجه گروه های مختلف مردم از سلطان، امیر، عالم، کاسب، هنرمند و غیرهم بوده است؛ اما تاکنون کمتر تحقیق جامع و مانعی درباره آن صورت گرفته است. چنانچه در در آمد کتاب آمده است، باقی مانده های گذشته این شهر کهن امروزه به شکل تپه ها و ویرانه های کاخ ها، کوشک ها، کانال ها و بناهای گوناگون دیگری در شمال شهرک بایرامعلی در استان ماری باقی مانده است. واحه مرو در زبانه جنوبی آسیای مرکزی و در مرزهای قره قوم بین کپت داغ، بخش های شمالی کوه های البرز شرقی و رودخانه آمو دریا واقع شده است. در خلال حکومت پارتیان، مرو گسترش بیشتری پیدا کرد، بناها، معابد و خانه های جدیدی در خارج از دیوار گبر قلعه ساخته شد و این شهر به یکی از مراکز و ایستگاه های بسیار مهم راه ابریشم تبدیل شد. در سال های نخستین حکومت ساسانیان ابتدا گبرقلعه به صورت شهری باقی ماند و ارک کهن مرکز آن شد. از دیدگاه سیاسی اداری و فرهنگی، مرو همواره جزیی از خراسان بزرگ بوده که آن هم به نوبه خود یکی از وسیع ترین ایالت های موجود در فلات ایران به شمار می رفته است. مرو در سر راه چین به اروپا واقع شده و در حقیقت پیوند فرهنگی و تجاری بین دو دنیای جدا و بیگانه از یکدیگر بوده است. راه واسط که با نام راه ابریشم شناخته شده، در حقیقت بیش از یک راه بوده است. جدا از قبایل گوناگون ایرانی و غیر ایرانی که پیش از دوران هخامنشیان در واحه مرو می زیسته اند، از این دوره به بعد اقوام و ملت های دیگری به شهر مرو و اطراف آن راه یافته و آثاری از خود باقی گذاشته اند که اهم آنان عبارتند از: مقدونیان، سلوکیان، پارتیان، ساسانیان در دوران پیش از اسلام و ترکمانان پس از دوره اسلامی. در دوران پیش از اسلام و در سنت های زردشتی مرو یکی از بهترین سرزمین های اهورا آفریده به شمار می رفته و در نتیجه مرکز پرجوش و خروشی برای تبادلات فکری و علمی بین زردشتیان، مسلمانان، مسیحیان نستوری، بتودائیان و مطمئنا پیراوان سایر مذاهب کم اهمیت تر یا کم شناخته شده دیگری بوده است. تاکنون کتاب مستقلی درباره جغرافیای تاریخی مرو؛ همچون کار تومانویچ، درباره هرات و ریچاردفرای درباره بخارا نوشته نشده، او این کار درباره مرو و سرزمین های اطراف آن، با تفاوت های بسیار با کتاب های مورد اشاره نخستین نمونه در نوع خود به شمار می رود. اصل این تحقیق بر مبنای پژوهش های باستان شناسی انجام شده، در محل مرو قدیم و سپس تطابق نتایج به دست آمده، با بررسی ها و کاوش های باستان شناسان روسی، ترکمنی، انگلیسی، ایتالیایی، استوار شده و سپس حاصل بررسی ها و کشفیات باستان شناسی انجام شده، دهه های اخیر، با نوشته های مورخان دوران اسلامی، از کتاب هی حدود العالم من المغرب الی المشرق و نوشته های کسانی؛ چون مقدسی، استخری، ابن حوقل، جیهانی و یاقوت حموی استفاده بسیار شده است.
ویژگی های کتاب
مهم ترین مزیت این کتاب را می توان فتح باب در زمینه مروشناسی و یا تحقیق در جغرافیای تاریخی هر یک از دیگر شهرهای خراسان بزرگ؛ چون بلخ، بخارا، خوارزم، سمرقند و جز آن دانست. این اثر به محققان این امکان را می دهد تا با مطالعات بیشتر، ابعاد مختلف تاریخ، فرهنگ و اقتصاد مرو را به صورت تخصصی بررسی نمایند و به تکمیل مندرجات این اثر کمک کنند. دیگر ویژگی برجسته کتاب، تبیین جغرافیای تاریخی براساس مدارک باستان شناسی است که علاوه بر تازگی این شیوه، به لحاظ عدم دسترسی عمومی دانش پژوهان ایرانی به گزارش های باستان شناسان مرو حائز اهمیت بسیار است. به ویژه که تخصص مولف در رشته باستان شناسی این مبحث را از پختگی و غنای زیادی بهره مند کرده است. اما گستردگی موضوع و ارتباط بحث با رشته های تاریخ، ادبیات و فلسفه کاستی هایی را نیز در این کتاب ایجاد کرده است که از جمله آن باید به تکرار، تطویل و اطناب در برخی مباحث اشاره کرد. چنان که بعضی مطالب چند بار تکرار شده و یا نکات واضح و صریح مورد تفسیر و بازگویی واقع شده است.
ساختار کتاب
...