زازاها یا چنانچه خود را دیملی، دِمِلی می نامند، مردمانی هستند که به زبان زازاکی صحبت می کنند و عمدتاً در آناتولی شرقی، در منطقه درسیم ( امروزه استان تونج ایلی ) میان ارزنجان در شمال و مرادسو در جنوب و در شرقی ترین بخش ناحیه تاریخی ارمنستان علیا زندگی می کنند. آنها همچنین در بینگول، ملاطیه، استان العزیز و اطراف دیاربکر، سیورک و سیواس یافت می شوند. همچنین حدود ۳۰۰ هزار زازا در اروپای غربی زندگی می کنند که بعضاً پناهنده سیاسی هستند. جمعیت زازاها در خاک ترکیه، در حال حاضر نامشخص است اما حدود ۷ تا ۸ میلیون نفر برآورد می شود. زازاها پس از ترک ها، کردها و عرب ها چهارمین گروه قومی بزرگ ترکیه را تشکیل می دهند.
... [مشاهده متن کامل]
این مردم خود را به نام زازا، دِمِلی، کِرمانج و کِرد می خوانند. به نظر می رسد حضور زازاها ( دِمِلی ها ) در مناطقی که اکنون ساکن آن هستند مرتبط با موج مهاجرت دیلمی ها از دیلمستان در قرون ۱۰–۱۲ میلادی باشد، اما این نظریه با مطالعات ژن شناختی نوین مطابق نیست. تحقیقات ژن شناختی هیچ گونه تفاوتی میان زازاها ( دِمِلی ها ) و کورمانج ها نیافته است. شواهد زبان شناسانه به ریشه دیلمی زازاها اشاره دارد. دِمِلی ها برخلاف سایر کردها عمدتاً کشاورزانی یکجانشین هستند، گرچه دامپروری نقش مهمی در فعالیت های اقتصادی آنها ایفا می کند ولی آنان به طور خاص به باغداری شهره اند. این فرضیه از نظر ژنتیک ( نسل شناسی ) تقویت نمی شود. پژوهش های جدید نشان می دهند که اصل دیمیلی بومی خاور آناتولی بوده و از نظر نسل شناسی از همسایگان کرمانج خود غیر قابل تشخیص و جدایی هستند و تنها از نظر زبانی با جنوب دریای خزر پیوند دارند. به یکی از ریزابه های دجله دیاله می گفتند که دجله کوچک یا دیله کوک نیز خوانده می شد. دهخدا نام دجله را از معجم البلدان دیلکه نقل نموده است و گفته است در کتیبه ها به صورت دگلت بوده است. نواحی شمالی رود دجله دیلمان نامیده می شدند و طبق بندهش دجله رود از دیلمان بیاید و به خوزستان به دریا ریزد.
زبان شناسان و پژوهشگران مانند فریدریش کارل آندرئاس, کارل هادانک, ولادیمیر مینورسکی, دیوید نیل مکنزی, آرتور کریستنس , ویلیام برلی لاکوود, یوست گیپرت که در مورد زازاها و زبان زازاها تحقیقاتی انجام داده است، به این نتیجه رسیدند که زازاکی با زبان های رایج در منطقه تاریخی دیلم ارتباط نزدیکی دارد و پیشنهاد کردند که زازاها از شمال ایران از طریق منطقه تاریخی دیلم مهاجرت کرده اند و به منطقه ای که امروز در آن زندگی می کنند آمدند. زبان ها و گویش هایی که امروزه در منطقه تاریخی دیلم صحبت می شود، مانند تاتی، تالشی، گیلک، سنگسر، سیمنان و مازندرانی، نزدیک ترین زبان ها به زازاکی هستند.
... [مشاهده متن کامل]
این مردم خود را به نام زازا، دِمِلی، کِرمانج و کِرد می خوانند. به نظر می رسد حضور زازاها ( دِمِلی ها ) در مناطقی که اکنون ساکن آن هستند مرتبط با موج مهاجرت دیلمی ها از دیلمستان در قرون ۱۰–۱۲ میلادی باشد، اما این نظریه با مطالعات ژن شناختی نوین مطابق نیست. تحقیقات ژن شناختی هیچ گونه تفاوتی میان زازاها ( دِمِلی ها ) و کورمانج ها نیافته است. شواهد زبان شناسانه به ریشه دیلمی زازاها اشاره دارد. دِمِلی ها برخلاف سایر کردها عمدتاً کشاورزانی یکجانشین هستند، گرچه دامپروری نقش مهمی در فعالیت های اقتصادی آنها ایفا می کند ولی آنان به طور خاص به باغداری شهره اند. این فرضیه از نظر ژنتیک ( نسل شناسی ) تقویت نمی شود. پژوهش های جدید نشان می دهند که اصل دیمیلی بومی خاور آناتولی بوده و از نظر نسل شناسی از همسایگان کرمانج خود غیر قابل تشخیص و جدایی هستند و تنها از نظر زبانی با جنوب دریای خزر پیوند دارند. به یکی از ریزابه های دجله دیاله می گفتند که دجله کوچک یا دیله کوک نیز خوانده می شد. دهخدا نام دجله را از معجم البلدان دیلکه نقل نموده است و گفته است در کتیبه ها به صورت دگلت بوده است. نواحی شمالی رود دجله دیلمان نامیده می شدند و طبق بندهش دجله رود از دیلمان بیاید و به خوزستان به دریا ریزد.
زبان شناسان و پژوهشگران مانند فریدریش کارل آندرئاس, کارل هادانک, ولادیمیر مینورسکی, دیوید نیل مکنزی, آرتور کریستنس , ویلیام برلی لاکوود, یوست گیپرت که در مورد زازاها و زبان زازاها تحقیقاتی انجام داده است، به این نتیجه رسیدند که زازاکی با زبان های رایج در منطقه تاریخی دیلم ارتباط نزدیکی دارد و پیشنهاد کردند که زازاها از شمال ایران از طریق منطقه تاریخی دیلم مهاجرت کرده اند و به منطقه ای که امروز در آن زندگی می کنند آمدند. زبان ها و گویش هایی که امروزه در منطقه تاریخی دیلم صحبت می شود، مانند تاتی، تالشی، گیلک، سنگسر، سیمنان و مازندرانی، نزدیک ترین زبان ها به زازاکی هستند.
