مرتضی کلانتریان

(۱۳۱۱ تنکابن - خرداد ۱۳۹۸ تهران)
مترجم، قاضی دادگستری و وکیل ایرانی. در رشته ی حقوق موفق به اخذ مدرک دکترا از دانشگاه پاریس شد. از سال 1341 تا 1362 در کسوت قاضی دادگستری مشغول به کار بود و در همین حین، به ترجمه ی آثار ادبی و حقوقی می پرداخت. بعد از بازنشستگی، برای مدتی در حرفه ی وکالت به کار پرداخت، اما خیلی زود از این شغل کناره گیری کرد و به شکل تمام وقت مشغول ترجمه شد.
کلانتریان مجموعه ای وسیع و متنوع از آثار را به فارسی برگردانده است. در واقع، یکی از نکات برجسته در کار وی به عنوان مترجم، شناساندن بسیاری از نویسندگان مطرح جهانی به مخاطبان فارسی زبان است. او ایتالو اسوو را با رمان وجدان زنو به بازار نشر ایران معرفی کرد، اثری که از آن به عنوان یکی از بزرگ ترین رمان های دوره ی مدرن یاد می کنند. همچنین، در اواخر دهه ی پنجاه رمان مرگ کثیف پی یر ژان رمی را ترجمه کرد که یکی از نمونه های «رمان نو» فرانسه است و این انتخاب در حالی صورت گرفت که جامعه ی ادبی ایران آشنایی چندانی با این جنبش ادبینداشت. سیمای زنی در میان جمع نوشته یهاینریش بل، از دیگر رمان های مهمی است که کلانتریان به فارسی برگردانده است. به جز نویسندگان کهنه کار و تثبیت شده، کلانتریان آثاری از نویسندگان جدیدتر نیز ترجمه کرده که اتفاقاً با استقبال بسیار خوبی در ایران مواجه شده اند؛ از جمله: ظرافت جوجه تیغی نوشته ی موریل باربری و دیدار به قیامت نوشته ی پی یر لومتر.
علاوه بر این ها، کلانتریان آثاری در زمینه ی حقوق و سیاست و اندیشه ی اجتماعی نیز ترجمه کرده است. از جمله ی مهم ترین این آثار، سیری در حقوق بین الملل و بشریت ها و حاکمیت نوشته ی مونیک شمیلیه ژانرو و قرارداد اجتماعی نوشته ی ژان ژاک روسواست.
کلانتریان مترجمی گوشه گیر بود و در محافل ادبی کشور حضور نداشت. او در تنها مصاحبه ی تمام دوران کاری اش، از میل به مطالعه در عزلت به عنوان یکی از انگیزه های اصلی اش برای ترجمه یاد کرده بود. این مترجم دقیق و پرکار، صبح روز دوازدهم خرداد سال 1398، در سن هشتاد و هفت سالگی از پنجره ی آپارتمان خود سقوط کرد و جان سپرد. در حالی که گمانه های اولیه بر خودکشی وی اجماع داشت، پسر او این نظر را رد کرد و در گزارش اولیه ی پلیس نیز ضعف و عدم تعادل او به عنوان دلیل سقوط و مرگ اعلام گردید.
منابع:
رونامه ی شرق، دوشنبه 13 خرداد 1398؛ «مترجمی در سایه»، گفتگو با مرتضی کلانتریان، سالنامه ی روزنامه ی شرق، 1390.