مرتضی قلی خان پرناک ترکمان از امرای قزلباش طایفه پرناک در دوره شاه طهماسب یکم، شاه اسماعیل دوم و شاه محمد خدابنده بود. وی توسط شاه اسماعیل دوم حاکم مشهد شد. شاه اسماعیل دوم وی را مامور کرد بود جسد شاه طهماسب یکم را که تا آن زمان در قزوین مانده بود، به مشهد برده و در حرم علی بن موسی الرضا تدفین کند. از میان حکمرانان خراسان، مرتضی قلی خان پرناک ترکمان بر خلاف علی قلی بیگ گورکان شاملو و مرشد قلی خان سلطان استاجلو موافق بازگشت عباس میرزا از هرات به قزوین بود.
... [مشاهده متن کامل]
ناسازگاری مرتضی قلی خان پرناک ترکمان و علی قلی بیگ گورکان شاملو جدا از این که متعلق به دو طایفه مخالف بودند، بیشتر به دلیل رقابت در حکمرانی بر خراسان و هرات بود. مرتضی قلی خان پرناک ترکمان پس از پیروزی بر ازبک ها به علی قلی بیگ گورکان شاملو به دیده حقارت می نگریست.
حمله ازبک ها به خراسان در سال ۱۵۷۸ میلادی به فرماندهی جلال خان ازبک صورت گرفت. شاه طهماسب یکم با جلال خان ازبک ( والی مرو ) شرط کرده بودند که در ازای دریافت ۳۰۰ تومان در سال، از تاراج رعایا و صحرانشینان خراسان و لشکرکشی به آن حدود خودداری کند. پس از مرگ شاه طهماسب چون این مبلغ پرداخت نشد، جلال خان ازبک به خراسان حمله کرد ولی از قوای مرتضی قلی خان پرناک ترکمان شکست خورد. مرتضی قلی خان پرناک ترکمان سرش را در انظار عموم در مشهد، بر بالای مناره ای گذاشت.
محاصره قلعه نیشابور نبردی بود که در سال ۱۵۸۱ میلادی و مابین دو سپاه یکی به فرماندهی مرتضی قلی خان پرناک ترکمان و درویش محمدخان روملو و به حمایت حکومت مرکزی صفویه ( شاه محمد خدابنده ) و دیگری به فرماندهی علی قلی بیگ گورکان شاملو و مرشد قلی خان سلطان استاجلو و به حمایت عباس میرزا ( بعدا" شاه عباس یکم ) روی داد.
در نبرد تیرپل، شاه محمد خدابنده، مرتضی قلی خان پرناک ترکمان حکمران مشهد را با چند تن از امرا و یک دسته سوار مامور کرد که خود را سریعا" به دژ هرات رسانند و تا شاه عباس و علی قلی بیگ گورکان شاملو نرسیده اند، قلعه را فتح کنند. اما مرتضی قلی خان پرناک ترکمان و همراهانش که از تربت تا غوریان را نیز با شتاب طی کرده بودند، به دلیل خستگی مردان و اسب ها، چون به شهر هرات رسیدند در پناهگاهی فرود آمدند، تا شب را در آنجا استراحت کنند و بامداد روز دیگر قلعه شهر را تصرف کنند. بر حسب اتفاق شاه عباس با اندکی از همراهیانش پیش از نیمه شب وارد دژ شدند و به کار دفاع و دژبانی مشغول شدند. صبحگاه که مرتضی قلی خان پرناک ترکمان به سوی قلعه رفتند، دروازه ها را مسدود و برج و بارو را محافظت شده دیدند.
... [مشاهده متن کامل]
ناسازگاری مرتضی قلی خان پرناک ترکمان و علی قلی بیگ گورکان شاملو جدا از این که متعلق به دو طایفه مخالف بودند، بیشتر به دلیل رقابت در حکمرانی بر خراسان و هرات بود. مرتضی قلی خان پرناک ترکمان پس از پیروزی بر ازبک ها به علی قلی بیگ گورکان شاملو به دیده حقارت می نگریست.
حمله ازبک ها به خراسان در سال ۱۵۷۸ میلادی به فرماندهی جلال خان ازبک صورت گرفت. شاه طهماسب یکم با جلال خان ازبک ( والی مرو ) شرط کرده بودند که در ازای دریافت ۳۰۰ تومان در سال، از تاراج رعایا و صحرانشینان خراسان و لشکرکشی به آن حدود خودداری کند. پس از مرگ شاه طهماسب چون این مبلغ پرداخت نشد، جلال خان ازبک به خراسان حمله کرد ولی از قوای مرتضی قلی خان پرناک ترکمان شکست خورد. مرتضی قلی خان پرناک ترکمان سرش را در انظار عموم در مشهد، بر بالای مناره ای گذاشت.
محاصره قلعه نیشابور نبردی بود که در سال ۱۵۸۱ میلادی و مابین دو سپاه یکی به فرماندهی مرتضی قلی خان پرناک ترکمان و درویش محمدخان روملو و به حمایت حکومت مرکزی صفویه ( شاه محمد خدابنده ) و دیگری به فرماندهی علی قلی بیگ گورکان شاملو و مرشد قلی خان سلطان استاجلو و به حمایت عباس میرزا ( بعدا" شاه عباس یکم ) روی داد.
در نبرد تیرپل، شاه محمد خدابنده، مرتضی قلی خان پرناک ترکمان حکمران مشهد را با چند تن از امرا و یک دسته سوار مامور کرد که خود را سریعا" به دژ هرات رسانند و تا شاه عباس و علی قلی بیگ گورکان شاملو نرسیده اند، قلعه را فتح کنند. اما مرتضی قلی خان پرناک ترکمان و همراهانش که از تربت تا غوریان را نیز با شتاب طی کرده بودند، به دلیل خستگی مردان و اسب ها، چون به شهر هرات رسیدند در پناهگاهی فرود آمدند، تا شب را در آنجا استراحت کنند و بامداد روز دیگر قلعه شهر را تصرف کنند. بر حسب اتفاق شاه عباس با اندکی از همراهیانش پیش از نیمه شب وارد دژ شدند و به کار دفاع و دژبانی مشغول شدند. صبحگاه که مرتضی قلی خان پرناک ترکمان به سوی قلعه رفتند، دروازه ها را مسدود و برج و بارو را محافظت شده دیدند.
