مرات الوقایع مظفری

[ویکی نور] مرآت الوقایع مظفری. مرآت الوقایع مظفری، نوشته عبدالحسین خان ملک المورخین، تصحیح عبدالحسین نوایی
این کتاب، جُنگی فارسی از یادداشت ها در باره رویدادهای ایران و مردمان این سرزمین از ذی القعده 1314 تا 1324 (1285ش)؛ یعنی روزگار فرمان روایی مظفر الدین شاه است. نویسنده که مردی اهل قلم و پژوهش بود، بر پایه دیده ها و شنیده هایش رویدادهای آن روزگار را می نوشت و آن اوضاع را برای آیندگان گزارش می کرد و دردهای دلش را خالی می نمود.
بیشتر این یادداشت ها کوتاه و روشن و گویایند و زبانی ساده و بی اشکال دارند. نویسنده در آنها فضل فروشی نمی کند و قلنبه نمی نویسد، بلکه مسائل را بی روی و ریا باز می گوید و در همه جا در باره جامعه ایران آن روزگار دل سوزی می کند و از زورگویان و ستم گران بد می گوید و گاهی به داوری های تند و نادرست در باره آنان می پردازد.
موضوع این نوشته ها را در دو بخش می توان گنجاند:
1. رویدادهای جهانی که کمابیش از روزنامه های گوناگون و مجله های عربی گرفته شده اند؛

[ویکی فقه] مرآت الوقایع مظفری (کتاب). مرآت الوقایع مظفری، نوشته عبدالحسین خان ملک المورخین، تصحیح عبدالحسین نوایی می باشد.
این کتاب، جنگی فارسی از یادداشت ها در باره رویدادهای ایران و مردمان این سرزمین از ذی القعده ۱۳۱۴ تا ۱۳۲۴ (۱۲۸۵ ش)؛ یعنی روزگار فرمان روایی مظفر الدین شاه است. نویسنده که مردی اهل قلم و پژوهش بود، بر پایه دیده ها و شنیده هایش رویدادهای آن روزگار را می نوشت و آن اوضاع را برای آیندگان گزارش می کرد و دردهای دلش را خالی می نمود.
ساختار کتاب
بیشتر این یادداشت ها کوتاه و روشن و گویایند و زبانی ساده و بی اشکال دارند. نویسنده در آنها فضل فروشی نمی کند و قلنبه نمی نویسد، بلکه مسائل را بی روی و ریا باز می گوید و در همه جا در باره جامعه ایران آن روزگار دل سوزی می کند و از زورگویان و ستم گران بد می گوید و گاهی به داوری های تند و نادرست در باره آنان می پردازد.موضوع این نوشته ها را در دو بخش می توان گنجاند:۱. رویدادهای جهانی که کمابیش از روزنامه های گوناگون و مجله های عربی گرفته شده اند؛۲. رویدادهای ایران که همان دیده ها و شنیده های خود نویسنده اند؛ زیرا او بر اثر شغل درباری اش، می توانست به بسیاری از رویدادها آگاهی یابد.بخش های اهدا شده این یادداشت ها به مظفر الدین شاه، یک پارچه تر است و افزون بر برخورداری اش از عنوان (تیتر)، نثری بدون گلایه و درد دل دارد. نویسنده در این بخش همه چیز را خوب و سامان مند شمرده و از درباریان و نزدیکان شاه به نیکی یاد کرده است، اما بخش دیگر آن به رغم صداقتش از یک پارچگی و دقت برخوردار نیست و سراسرش به طعن و لعن سود پرستان و نادرستان و عوامل عقب ماندگی کشور آمیخته است. باری، برخی از داوری های او در باره افراد، تند و بی رحمانه و گاه زشت و ناروا است و «نشر اکاذیب» به شمار می آید و او در این کار به استدلال نمی پردازد و بر دعوی اش دلیلی نمی آورد. افزون بر این، گاهی کسی را می ستاید، اما چندی پس از آن به وی بدگمان می شود و به نکوهشش می پردازد و تکذیبش می کند. این آسیب، از پی آمدهای اوضاع پرآشوب و بی سامان آن روز و گفتارهای ضد و نقیض پیروان و دشمنان برخی از کسان و درباریان به شمار می رود.گفتنی است این کتاب دوجلدی، بر پایه عنوان ها و بخش بندی نویسنده، به هشت جلد تقسیم می شود که جلد دوم و سوم آن، به «متممه وقایع سلطنت مظفر الدین شاه» معنون شده اند و شماره های صفحات آن پی در پی است.
گزارش محتوا
داستان مشروطه در یادداشت های نویسنده، شور و حالی دیگر و نکته های بسیار دقیقی دارد که در جاهای دیگر یافت نمی شوند؛ چنان که او هشت ماه پیش از تحصن مردم در سفارت انگلیس، به این موضوع اشاره می کند که می خواهند در سفارت بست بنشینند و حتی به رغم دیدگاه کسانی که در باره کلمه مشروطه گفته اند و می گویند که از «چارت» انگلیسی گرفته شده است یا کسانی که آن را از ساخته های عثمانی یا تلقین های سفارت انگلستان می پندارند، آن را در برابر حکومت مطلقه و در پی گزارش در باره رویدادهای سال های ۱۹۰۴ و ۱۹۰۵ (سال شکست روسیه از ژاپن و ناتوانی تزار نیکلای دوم در برابر دومای روسیه و دادن آزادی های نسبی به جامعه روسیه و مجلس دوما و...) به کار می برد.نویسندگان تاریخ مشروطیت مانند کسروی و ملک زاده و امیر خیزی و... ، سال ها پس از جنبش مشروطه و سپری شدن فراز و نشیب ها و رخ نمودن زشتی ها و زیبایی ها و پی آمدهای نیک و بدش، به گرد آوری مطالبی در این باره و نوشتن رویدادها دست زدند و از این رو، در باره آن رویدادها به آسانی می توانستند داوری کنند، اما ملک المورخین، بی خبر از اینکه چنین سر و صداها و کشت و کشتارها، فصل تازه ای در دفتر تاریخ ایران خواهد گشود و آن کوشش ها و جنبش ها به کجا خواهد انجامید، رویدادها را روز به روز نوشته و آنها را همراه با دیگر رخدادهای بی اهمیت آن روزگار در ایران و دیگر کشورها، گزارش کرده است. وی، رویدادها را نه درآمدی برای رخدادی بزرگ و تاثیر گذار در بدی یا خوبی زندگی مردم، که پیش آمدهای روزانه می دید.باری، نوشته های وی بسیار ارزش مند و گران مایه اند؛ زیرا هم زمان با رویدادها نوشته می شدند و نویسنده خود اهل دانش و از جناح ها و دسته های مستبد یا مشروطه خواه بر کنار بود و پیوندهای پنهان و آشکاری با هیچ یک از آنان نداشت.وی، در آن بخش از یادداشت هایش که آن را به مظفر الدین شاه پیش کش کرد، «تاریخ وقایع و حوادث ده ساله» سلطنت او (۱۳۲۴- ۱۳۱۳) را گرد آورد و افزون بر این، به گزارش در باره «هیئت تاریخی دولت ایران و شخص سلطنت» پرداخت. این بخش با یاد آوری تبار و نیاکان و «اجداد تاج دار» این شاه و سرگذشت آنان آغاز می شود و پس از گزارش هایی در باره چندی و چونی «وزارت خانه ها و ادارات دولتی»، «هیئت، علوم و صنایع و شریعت و آیین و وضع زندگانی اعلا حضرت همایونی» و «بخشش و مکرمت پادشاهی» و عرضه سیاهه ای از والیان و حاکمان شهرهای ایران در آن زمان (ساختار سیاسی آن روزگار)، به بازگویی ویژگی های شخص شاه مانند نطق و قلم و خطابه هایش می پردازد و با گزارش هایی در باره لقب ها و منصب های درباریان و کارگزاران شاه و عزل و نصب های آنان و رویدادهای طبیعی و اوضاع اقتصادی و اجتماعی آن روزگار دنبال می شود.هم چنین، یادداشت هایی کوتاه و بلند در باره سفرهای داخلی و خارجی شاه و آمد و شد صاحب منصبان دیگر کشورها به ایران، در این اثر وجود دارد که در آنها اوضاع شهرهای ایران و ویژگی های مردمانشان و رویکردها و سیاست های بین المللی شاه ایران در آن روزگار با همتایانش گزارش می شود.
وضعیت کتاب
...