باورهای مذهبیِ فردوسی اغلب موضوع پژوهش ها و گمان های فراوانی بوده است. اغلب نتیجه گیری های معتبر در این باره به آزاداندیشی و آسان گیری مذهبی فردوسی گواهی می دهند.
برپایهٔ بیت هایی در خود شاهنامه و منابع نخستینی چون گزارش های نظامی عروضی و نصیرالدین قزوینی، فردوسی یک مسلمان شیعه یا سنی بود؛ اما برخی از پژوهشگران در سال های اخیر دربارهٔ کیش وی اظهار تردید کرده اند. برخی تنها او را شیعه نامیده اند؛ برخی دیگر همچون ملک الشعرای بهار این پرسش را بیان کرده اند که آیا فردوسی شیعهٔ زیدی، اسماعیلی یا دوازده امامی بوده است. نولدکه بر این باور بود که فردوسی شیعه بود، ولی او را جزو غلات شیعه ( فرقه های افراطی شیعه ) نمی دانست. شیرانی فردوسی را سنّی یا شیعهٔ زیدی می خواند، ولی شیرانی بیشتر دغدغهٔ پشتیبانی از سنی مذهب بودن سلطان محمود را دارد. محیط طباطبایی نیز فردوسی را شیعهٔ زیدی می دانست. عباس زریاب خویی بحث می کند که فردوسی شیعهٔ اسماعیلی است، درحالی که احمد مهدوی دامغانی بر این باور است که فردوسی شیعهٔ اسماعیلی است به نظر اکثر مورخان دوازده امامی بودن فردوسی به کلی اشتباه است زیرا که فردوسی با این که در طوس زندگی می کرده ولی هیچ اشاره ای به علی بن موسی الرضا نکرده است. تنها گواهی که برای سنّی یا زیدی مذهب بودن فردوسی آورده شده است همان بیت هایی است که در ستایش ابوبکر، عمر و عثمان در بخش آغازین شاهنامه آورده شده، ولی این بیت ها هم چنان که از سیاق آن ها برمی آید با متن همخوانی ندارند و افزودنی هستند. با کنار گذاردن این بیت ها، شکی باقی نمی ماند که فردوسی شیعه بوده است. افزون بر این، باید این مطلب را در نظر داشت که طوس از دیرباز کانون تشیع بوده است و نیز خاندان ابومنصور محمد بن عبدالرزاق هم به ظاهر شیعه بوده اند.
... [مشاهده متن کامل]
همچنین چندین پژوهشگر ( مانند بهرام مشیری ) با بررسی ابیاتی که در تحسین علی بن ابی طالب بود دریافتند که آن ابیات با متن همخوانی ندارد و افزودنی است و این پرسش را مطرح کردند اگر فردوسی شیعه بود چرا ناصر خسرو به شیعه اسماعیلی بودن او اشاره ای نکردند و اگر فردوسی شیعه بود چرا عناصر اسلامی در شاهنامه وجود ندارند
به اعتقاد اکثر مورخان فردوسی یک اسماعیلی بوده زیرا که اکثر شیعیان خراسان و قهستان و اکثراً شعرا و دهقانان آنجا اسماعیلی بوده اند دلیل دیگر اینکه اگر فردوسی دوازده امامی بود و در طوس زندگی می کرد باید حداقل اشاره ای به علی بن موسی الرضا می کرد و زیدی بودن او نیز به کلی اشتباه است زیرا زیدیه در خراسان وجود نداشته اند و اکثراً در جنوب ایران بوده اند. سنی بودن او نیز به کلی رد شده زیرا فردوسی در هزاران بیت شعرش علی بن ابی طالب را مورد ستایش قرار داده و تنها در یک بیت در اول شاهنامه از ۴ خلیفه راشدین را مورد ستایش قرار داده و فقط گفته که آنها عادل بودند که اسماعیلیه هم بر همین معتقدند که ۴ خلیفه راشدین عادل بودند و بزرگوار که این هم دلالتی بر دوازده امامی نبودن فردوسی است و نکته بعدی اینکه فردوسی خدا را جوهر دانسته که در همهٔ جهان جاری است و این دقیقاً عقیده اسماعیلیه است که در بین اهل سنت و شیعیان دوازده امامی و زیدی وجود ندارد و او در بسیاری از ابیات با ناصرخسرو وجه اشتراک دارد.
برپایهٔ بیت هایی در خود شاهنامه و منابع نخستینی چون گزارش های نظامی عروضی و نصیرالدین قزوینی، فردوسی یک مسلمان شیعه یا سنی بود؛ اما برخی از پژوهشگران در سال های اخیر دربارهٔ کیش وی اظهار تردید کرده اند. برخی تنها او را شیعه نامیده اند؛ برخی دیگر همچون ملک الشعرای بهار این پرسش را بیان کرده اند که آیا فردوسی شیعهٔ زیدی، اسماعیلی یا دوازده امامی بوده است. نولدکه بر این باور بود که فردوسی شیعه بود، ولی او را جزو غلات شیعه ( فرقه های افراطی شیعه ) نمی دانست. شیرانی فردوسی را سنّی یا شیعهٔ زیدی می خواند، ولی شیرانی بیشتر دغدغهٔ پشتیبانی از سنی مذهب بودن سلطان محمود را دارد. محیط طباطبایی نیز فردوسی را شیعهٔ زیدی می دانست. عباس زریاب خویی بحث می کند که فردوسی شیعهٔ اسماعیلی است، درحالی که احمد مهدوی دامغانی بر این باور است که فردوسی شیعهٔ اسماعیلی است به نظر اکثر مورخان دوازده امامی بودن فردوسی به کلی اشتباه است زیرا که فردوسی با این که در طوس زندگی می کرده ولی هیچ اشاره ای به علی بن موسی الرضا نکرده است. تنها گواهی که برای سنّی یا زیدی مذهب بودن فردوسی آورده شده است همان بیت هایی است که در ستایش ابوبکر، عمر و عثمان در بخش آغازین شاهنامه آورده شده، ولی این بیت ها هم چنان که از سیاق آن ها برمی آید با متن همخوانی ندارند و افزودنی هستند. با کنار گذاردن این بیت ها، شکی باقی نمی ماند که فردوسی شیعه بوده است. افزون بر این، باید این مطلب را در نظر داشت که طوس از دیرباز کانون تشیع بوده است و نیز خاندان ابومنصور محمد بن عبدالرزاق هم به ظاهر شیعه بوده اند.
... [مشاهده متن کامل]
همچنین چندین پژوهشگر ( مانند بهرام مشیری ) با بررسی ابیاتی که در تحسین علی بن ابی طالب بود دریافتند که آن ابیات با متن همخوانی ندارد و افزودنی است و این پرسش را مطرح کردند اگر فردوسی شیعه بود چرا ناصر خسرو به شیعه اسماعیلی بودن او اشاره ای نکردند و اگر فردوسی شیعه بود چرا عناصر اسلامی در شاهنامه وجود ندارند
به اعتقاد اکثر مورخان فردوسی یک اسماعیلی بوده زیرا که اکثر شیعیان خراسان و قهستان و اکثراً شعرا و دهقانان آنجا اسماعیلی بوده اند دلیل دیگر اینکه اگر فردوسی دوازده امامی بود و در طوس زندگی می کرد باید حداقل اشاره ای به علی بن موسی الرضا می کرد و زیدی بودن او نیز به کلی اشتباه است زیرا زیدیه در خراسان وجود نداشته اند و اکثراً در جنوب ایران بوده اند. سنی بودن او نیز به کلی رد شده زیرا فردوسی در هزاران بیت شعرش علی بن ابی طالب را مورد ستایش قرار داده و تنها در یک بیت در اول شاهنامه از ۴ خلیفه راشدین را مورد ستایش قرار داده و فقط گفته که آنها عادل بودند که اسماعیلیه هم بر همین معتقدند که ۴ خلیفه راشدین عادل بودند و بزرگوار که این هم دلالتی بر دوازده امامی نبودن فردوسی است و نکته بعدی اینکه فردوسی خدا را جوهر دانسته که در همهٔ جهان جاری است و این دقیقاً عقیده اسماعیلیه است که در بین اهل سنت و شیعیان دوازده امامی و زیدی وجود ندارد و او در بسیاری از ابیات با ناصرخسرو وجه اشتراک دارد.
