مذهب امامیه

[ویکی فقه] اِمامیّه ، عنوان یکی از مذاهب اسلامی که نقشی اساسی در شکل گیری فرهنگ و تمدن اسلامی ایفا کرده است .
شیعه امامیه که به اختصار در زبان عام ، شیعه و در زبان فقها، امامیه هم خوانده می شود، امروزه مذهبی با ویژگی های مشخص است که بدان مذهب جعفری ، یا اثناعشری نیز اطلاق می گردد.در تداول کنونی میان اصطلاحات یاد شده ، عموماً تفاوتی ملحوظ نمی گردد و با آن ها همچون الفاظی مترادف برخورد می شود.در این میان ، شیعه در کاربردی مطلق نزد امامیه ، به شیعه امامیه راجع می گردد و در کاربردی وسیع تر شامل زیدیه و اسماعیلیه نیز می شود.
پیشینه
با دور شدن از سده حاضر و روی آوردن به نگرشی تاریخی ، هر یک از این اصطلاحات معنایی ویژه می یابند و رابطه های عموم و خصوص میان آن ها، بسته به دوره های تاریخی متفاوت می شوند.اصطلاح امامیه نیز به نحوی اجتناب ناپذیر درگذر تاریخ دگرگونی می پذیرد و از همین رو، باید در برهه های مختلف تاریخی ، اصطلاحی تعریف شده باشد.دست کم از اوایل سده ۲ق /۸م ، این گروه مذهبی از سوی مخالفان با عنوان نکوهش آمیز «رافضه »، خوانده شده است و جالب آن است که گاه عالمان امامیه در صدد بوده اند تا تفسیری ستایش آمیز از این عنوان ارائه کنند. در بازگشت به تعبیر شیعه ، باید گفت که در زبان عربی سده نخست هجری ، شیعه در کاربرد مطلق به معنی گروهی از مردم و در صورت اضافه به معنی یاران و پیروان بوده است .آنچه منشأ پدید آمدن اصطلاح شیعه گردیده ، کاربرد ترکیبی «شیعه علی » (ع ) در جریان های تاریخی - مذهبی سده نخست هجری بوده است ؛ اما ظاهراً شکل مختصر شده این اصطلاح در همان سده نیز تداول داشته است . بدون وارد شدن در تفصیل مباحث کلامی ، اجمالاً این نکته از دانسته های تاریخی است که گروهی از مسلمانان از صدر اسلام ، در باب امامت مسلمین پس از پیامبر (ص )، حقی ویژه را برای امام علی (ع ) قائل بوده اند و همین گروه با عنوان شیعه علی (ع ) شناخته می شدند؛ چنانکه در گزارش های مربوط به جنگ صفین عنوان «شیعه » برای گروهی از خواص اصحاب امام علی (ع ) به کار رفته ، و در گزارش جریان صلح امام حسن (ع ) در ۴۱ق ، یکی از شروط صلح ، آزار نرساندن معاویه به احدی از «شیعه علی » (ع ) بوده است .
وجه تمایز بین گروهای شیعی
در طول سده ۱ق ، به روزگاری پیش از دوره امامت امامان باقر و صادق (ع ) که هنوز تعالیم امامیه به صورت مبسوط به شیعیان عرضه نگشته بود، به طور طبیعی نباید به جست و جوی گروهی خاص از عالمان شیعه ، دست کم با عنوان مشخص امامیه پرداخت .آنچه در این سده به عنوان وجه تمایزی مهم میان گروه های شیعی می توان پیگیری کرد، دیدگاه آنان درباره منصوص بودن و مفترض الطاعه بودن امام بوده است .در حقیقت از سده ۲ق /۸م به بعد که در محافل شیعی نوعی تقابل میان امامیان و گروه های غیر امامی (روشن ترین نمونه آن اکثریت زیدیه ) وضع و کاربرد اصطلاح امامیه را ضروری ساخته است ، گزینش این عنوان برای این جماعت از شیعه و انتساب آنان به « امام »، از آن رو بوده است که بر خلاف اکثریت زیدیه ، این گروه ثبوت امامت را به «نص جلی » و با تعیین فرد فرد امامان به امر الهی دانسته اند.در کنار این ویژگی ، باید به برخی خصوصیات دیگر از جمله مفترض الطاعه بودن و معصوم بودن امام ، و نیز خالی نبودن زمین در هیچ زمانی از امام به عنوان باورهای اساسی این گروه یاد کرد.
← تاریخ افتراق
...