مدفوع

مَدفوع که به پِهِن، پشگل، پیخال، تَپاله، تاپاله، غایط، گوه، گی، گِه، سُنده، سُندَلِه، عن، سرگین، فضله، ککه و پی پی ( در اصطلاح کودکان ) نیز معروف است، ماده ای است خمیری شکل و نیمه جامد که از مجاری گوارشیِ بدن جانوران و از راه مقعد خارج می شود.
با وجودی که مدفوع به عنوان بی استفاده ترین مواد از بدنِ موجودات شناخته می شود، اما این ماده به عنوان کود و سوخت مورد استفاده قرار می گیرد. از مدفوع گاو و گوسفند به عنوان کود حیوانی حتی در شهرها برای کاشتِ چمن پارک ها و کنار بزرگراه ها استفاده می شود.
در بعضی کشورها، از مدفوع انسانی نیز به عنوان کود در مزارع کشاورزی استفاده می شود. استفاده از مدفوع به عنوان سوخت نیز در برخی کشورها که مشکل تأمین سوخت دارند بسیار کاربردی است. از مدفوع گوسفند مستقیماً برای گرم کردن تنورهای نانوایی استفاده می شود. روستانشینان، ابتدا مدفوع گاو را به شکل قطعه های دایره شکلی به نام کَتَم درمی آورند و بعد از خشکاندنِ آنها در آفتاب، از آن برای گرم کردن اجاق های پخت وپز استفاده می کنند.
به برخی از نام ها در بالا اشاره شده. اما بعضی از مدفوع حیوانات نامی مخصوص به خود گرفته. مانند عنبرنسارا که به مدفوع الاغ ماده گفته می شود و در برخی از باورهای طب سنتی دارای خاصیت است.
نمودار مدفوع بریستول، مدفوع انسان را ازنظر شکل به هفت دسته تقسیم می کند. در این نمودار، انواع ۱ و ۲ نشان از یبوست دارند. نوع های ۳ و ۴ شکل های ایده آل مدفوع هستند. انواع ۵ تا ۷ نیز اسهال ملایم تا شدید را نشان می دهند. در این مورد هر یک از کودهای متفاوت دارای دسته بندی متفاوت تری از نظر رقت و میزان آنتی باکتریال ها هستند.
برخی جانوران، مانند خوکچهٔ هندی، به دلیل ضعف دستگاه گوارش خود، مقداری از مواد موردنیاز بدن خودشان را دفع می کنند، و به همین خاطر به مدفوع خواری نیاز پیدا می کنند. خوکچهٔ هندی، بلافاصله پس از دفع مدفوع، آن را می خورَد. خوک و گاو نیز ازجمله جانوران مدفوع خوار هستند.
انسان موجودی پیخال خوار نیست، اما بنا به پاره ای دلایل، ازجمله گرایش جنسیِ مدفوع خواهی، پزشکی و فرهنگی، پیخال خواری در انسان دیده می شود.
پیخال خواری در برخی بیمارانِ مبتلا به روان پریشی یا روان گسیختگی[ ۱] و افسردگی[ ۲] دیده شده است.

مَدفوع (faeces)
باقی ماندۀ غذا و مواد زاید دیگر در لولۀ گوارش جانوران. از راه مخرج دفع می شود. مواد تشکیل دهندۀ مدفوع عبارت اند از مقادیری مواد لنفی، باکتری ها، برخی ریزاندامواره های ذره بینی، یاخته های مردۀ جدار لولۀ گوارش، مایع صفراوی، غذای هضم نشده، مواد معدنی، و آب.