مدرسه مستنصریه

مدرسه مُستَنصَریّه از مکان های تاریخی شهر بغداد عراق و از قدیمی ترین مدرسه های دینی در جهان و از جمله بناهای معدودی است که از روزگار عباسی برجای مانده است. [ ۱] امروزه این مدرسه در سمت شرق بغداد ( رصافه ) و در بازار خفافین، در نزدیکی پل الشهدا قرار دارد.
مدرسه مستنصریه از مراکز آموزش عالی بود جهت تدریس علوم دینی مذاهب چهارگانه اهل سنت که به دستور مستنصر باللَّه عباسی در سال های ۶۲۶ تا ۶۳۱ هجری قمری ( ۱۲۲۸ تا ۱۲۳۴ میلادی ) ساخته شد[ ۲] و ساختمان آن تاکنون باقی است. مدرسه مستنصریه بعدها جزء مدرسهٔ نظامیه شد. این مدرسه نمایانگر نمونه مدارس آن دوره است و از ساختمان عظیم و بزرگ و شبستان ها و اتاق های تدریس فراوان برخوردار است. ساختمان این مدرسه ویرانی های حمله مغول را از سر گذراند و پس از آن مرمت شد.
این مدرسه آخرین عمارت بزرگی بود که عباسیان در بغداد بنا کردند. بنا به گفته وصّاف، این مدرسه یکی از کارهای خیری بود که خلیفه دو مخزن طلا را که از پدر بزرگش ناصر به جا مانده بود، صرف آن کرد.
این مدرسه در حقیقت برآورنده این خواسته آشکار مستنصر بوده که مدرسه ای تأسیس کند تا نظامیه را تحت الشعاع قرار دهد، چرا که مدرسه قدیمی تر نظامیه ظاهراً برتری خود را به عنوان یک مرکز علمی حفظ کرده بود و تا مدت ها بهترین مغزهای اسلام را به عنوان استاد و دانشجو در خود حفظ می کرد. اما یقیناً مدرسه جدید مستنصریه تجملاتی به محصلین عرضه کرد که هرگز در مؤسسات قدیمی تر از آن ها بهره مند نشده بودند. خلیفه آن قدر شیفته مدرسه بود که هر روز از آن بازدید می کرد. وی اغلب در یک کوشک در باغی در مجاورت مدرسه می نشست و از آنجا می توانست بدون اینکه دیده شود به مباحث دانشجویان گوش دهد. مدرسه شامل چهار تالار بود که هریک به یکی از چهار مکتب اهل سنت اختصاص یافته بودند. در هر تالار یک استاد ناظر بر هفتاد وپنج دانشجو بود. استادان، حقوق ماهیانه دریافت می کردند و هر دانشجو یا محصل علاوه بر آموزش و معاش رایگان، ماهیانه یک دینار طلا مقرّری دریافت می کرد. [ ۳]
جامع الصفویه، که امروزه به نام الآصفیّة شهرت دارد و پیش تر به نام «دارالقرآن المستنصریه» مشهور بوده و همزمان با مدرسه مستنصریه ساخته شده است. این بنا در فاصله کوتاهی از مدرسه مستنصریه قرار دارد. در یکی از اتاق های این مسجد که پنجره آن به بازار باز می شود، آرامگاه شیخ کلینی و قاضی ابوالفتح کراچکی از بزرگان امامیه و درگذشته سال ۴۴۹ ه. قرار دارد.