[ویکی فقه] محی الدین ابوالکلام آزاد. محیی الدین ابوالکلام آزاد،(۱۳۰۵-۱۳۷۷ ق/ ۱۸۸۸-۱۹۵۸)، دانشمند، متفکر، سیاستمدار مبارز و نخستین وزیر آموزش و پرورش هندوستان پس از استقلال، و کسی که گاندی او را از بزرگترین متفکران جهان و دارای مطالعات گسترده و ذهن ژرف و هوش بسیار دانسته است و دیگران همچون شبلی نعمانی و جواهر لعل نهرو و پروفسور همایون کبیر او را ستوده اند.
محیی الدین در مکه زاده شد. پدرش (خیرالدین) به اصرار دوستان و مریدان در ۱۳۱۶ ق/ ۱۸۹۸ با همه افراد خانواده خود به کلکته آمد. او که اندیشمندی پایبند اصول سنتی زندگی و مخالف سلطة اروپاییان و فرهنگ و آموزش و پرورش آنان بود، عقیده داشت که فرهنگ جدید غربی، ایمان مذهبی را از میان می برد. افزون بر این، به مدارس جدید، مانند «مدرسه کلکته» نیز نظر خوبی نداشت. بنابراین، تعلیم محیی الدین مطابق سنت آموزشی مسلمانان هند در خانه انجام یافت. پدر، خود در آغاز، تعلیم مقدماتی وی را به عهده گرفت، سپس گروهی از معلمان برگزیده هر رشته را به خانه فراخواند تا آنچه در مدارس اسلامی هند (درس نظامیه) در آن روزگار تعلیم داده می شد را به او بیاموزند: فارسی، عربی، حساب، هندسه، فلسفه و یک دوره تعلیمات دینی. وی در ۱۳۱۸ ق/ ۱۹۰۰ آموزش فارسی را به پایان برد و دوره درس نظامیه را که معمولا طلاب در بیست تا بیست و پنج سالگی به پایان می برند، در آغاز شانزده سالگی به پایان رساند. سپس برای تکمیل علوم خود به مطالعه کتاب قانون در طب پرداخت و چندی نیز به منظور استوارتر ساختن پایه علمی خویش بنا بر سنت مدارس قدیم اسلامی کتاب های مطول، حاشیه میرزاهد، هدایه و جز آن را فراگرفت و آنگاه عنوان «مولانا» (تقریبا معادل با آخوندو روحانی در ایران) یافت و انتظار می رفت مانند همتایان خویش به تدریس، امامت یا خطابت در مدارس و مساجد بپردازد، اما او چنین نکرد.محیی الدین اندکی بعد با نوشته ها و اندیشه های سر سید احمدخان (۱۳۲۳-۱۳۱۶ ق/ ۱۸۱۷-۱۸۹۸) پایه گذار دانشگاه علیگره آشنا شد. نوشته های سید احمد خان درباره فرهنگ نوین در او بسیار مؤثر افتاد و او دریافت که باید فلسفه، علوم و ادبیات نوین نیز بیاموزد. بنابراین، پیش خود و پنهان از پدر، به آموختن زبان انگلیسی پرداخت و به یاری فرهنگ لغت به خواندن روزنامه های انگلیسی مشغول شد و بدین سان به زودی توانست کتاب های فلسفه، تاریخ، علوم و ادبیات جدید را به این زبان بخواند و با فرهنگ نوین آشنا گردد و علاوه بر زبان اردو، زبان های عربی، فارسی و انگلیسی را نیز به خوبی فراگرفت. برخی از منابع در شرح حال آزاد نوشته اند که او در الازهر تحصیل کرده است اما وی صریحا این مطلب را نفی کرده و علت بروز این اشتباه را نیز توضیح داده است.
محیی الدین در مکه زاده شد. پدرش (خیرالدین) به اصرار دوستان و مریدان در ۱۳۱۶ ق/ ۱۸۹۸ با همه افراد خانواده خود به کلکته آمد. او که اندیشمندی پایبند اصول سنتی زندگی و مخالف سلطة اروپاییان و فرهنگ و آموزش و پرورش آنان بود، عقیده داشت که فرهنگ جدید غربی، ایمان مذهبی را از میان می برد. افزون بر این، به مدارس جدید، مانند «مدرسه کلکته» نیز نظر خوبی نداشت. بنابراین، تعلیم محیی الدین مطابق سنت آموزشی مسلمانان هند در خانه انجام یافت. پدر، خود در آغاز، تعلیم مقدماتی وی را به عهده گرفت، سپس گروهی از معلمان برگزیده هر رشته را به خانه فراخواند تا آنچه در مدارس اسلامی هند (درس نظامیه) در آن روزگار تعلیم داده می شد را به او بیاموزند: فارسی، عربی، حساب، هندسه، فلسفه و یک دوره تعلیمات دینی. وی در ۱۳۱۸ ق/ ۱۹۰۰ آموزش فارسی را به پایان برد و دوره درس نظامیه را که معمولا طلاب در بیست تا بیست و پنج سالگی به پایان می برند، در آغاز شانزده سالگی به پایان رساند. سپس برای تکمیل علوم خود به مطالعه کتاب قانون در طب پرداخت و چندی نیز به منظور استوارتر ساختن پایه علمی خویش بنا بر سنت مدارس قدیم اسلامی کتاب های مطول، حاشیه میرزاهد، هدایه و جز آن را فراگرفت و آنگاه عنوان «مولانا» (تقریبا معادل با آخوندو روحانی در ایران) یافت و انتظار می رفت مانند همتایان خویش به تدریس، امامت یا خطابت در مدارس و مساجد بپردازد، اما او چنین نکرد.محیی الدین اندکی بعد با نوشته ها و اندیشه های سر سید احمدخان (۱۳۲۳-۱۳۱۶ ق/ ۱۸۱۷-۱۸۹۸) پایه گذار دانشگاه علیگره آشنا شد. نوشته های سید احمد خان درباره فرهنگ نوین در او بسیار مؤثر افتاد و او دریافت که باید فلسفه، علوم و ادبیات نوین نیز بیاموزد. بنابراین، پیش خود و پنهان از پدر، به آموختن زبان انگلیسی پرداخت و به یاری فرهنگ لغت به خواندن روزنامه های انگلیسی مشغول شد و بدین سان به زودی توانست کتاب های فلسفه، تاریخ، علوم و ادبیات جدید را به این زبان بخواند و با فرهنگ نوین آشنا گردد و علاوه بر زبان اردو، زبان های عربی، فارسی و انگلیسی را نیز به خوبی فراگرفت. برخی از منابع در شرح حال آزاد نوشته اند که او در الازهر تحصیل کرده است اما وی صریحا این مطلب را نفی کرده و علت بروز این اشتباه را نیز توضیح داده است.