محمود کاشغری

محمود ابن حسین ابن محمد الکاشغری در اواخر قرن چهارم هجری ( حدود ۳۸۰ هجری قمری ) در حوالی دریاچه ایسیق گول، برسغان به دنیا آمد. در آن زمان پدرش حسین ابن محمد نوه هارون ابن حسن بن سلیمان بن بوقراخان حاکم برسغان بوده است. برسغان هم اکنون شهری در قرقیزستان کنونی می باشد.
اوملژان پرتساک Omeljan Pritsak نویسندهٔ مادهٔ قاراخانلیلار Karaxanlılar در «دائرةالمعارف اسلام»، دربارهٔ «محمودبن یوسف بغراخان» جد اعلای محمود کاشغری چنین می نویسد: «محمودبن یوسف ملقب به قوام الدوله، خاقان بزرگی بود. تنها ۱۵ ماه ( ۴۴۸–۴۴۹ ) توانست حکومت کند و حکومت را به فرزند ارشدش حسین چاغری تگین وا سپرد. او، پدر محمود کاشغری، دانشمند زبان شناس آن روزگار بود»
معروفترین آثار محمود کاشغری دیوان لغات الترک نام دارد. این کتاب شامل موضوعاتی در رابطه با تاریخ، فرهنگ و زبان یک قوم است که در آن بنا به فرهنگ مردمان ترک تبار، ارزش های اخلاقی، الگوی رفتاری، جهان بینی ملت های ترک تبار در قرن یازدهم میلادی را به تصویر کشیده است. از این کتاب تنها یک نسخه خطی یافت شده است که به سال ۶۶۴ ق از روی نسخه دستنویس خود کاشغری استنساخ شده است.

دیوان لغات ترک
دیوان لغات ترک، فرهنگنامه ای به زبان عربی برای یاد دادن ترکی به اعراب است. این کتاب همچنین به تاریخ، فولکلور، میتولوژی، جغرافیا، مردم شناسی و ادبیات اقوام ترک پیش و پس از اسلام، قواعد دستوری زبان های ترکی و گویش شناسی آن می پردازد. این فرهنگنامه در هشت کتاب و هر کتاب در دو بخش و هر بخش بر اساس هنجارهای صرف زبان عربی سامان یافته و حاوی ۷۵۰۰ تکواژ، ۲۹۰ گفتاورد و ۲۲۰ چکامه است. [۲]
کاشغری در این کتاب مجموعه ای ار واژگان ترکی اقوام ترکمن، اوغوز، چگل، یغما، قرقیز، ازبک و اویغور تهیه کرده است که براساس قواعد صرف زبان عربی نوشته شده است. وی در این کتاب برای شرح واژه ها از گفتاوردها و چکامه های حماسی فولکلور اقوام ترک و مثال هایی از زندگی مردم بهره برده است. [۳]
نقشه توزیع اقوام ترک در دیوان کاشغری
متن دیوان لغات الترک
پانویس
↑ AHistory of Inner Asia , Svat Soucek
↑ دیوان لغات الترک، شیخ محمود بن حسین کاشغری، ترجمه دکتر محمدزاده صدیق، نشر اختر، ۱۳۸۴
↑ دیوان لغات الترک، شیخ محمود بن حسین کاشغری، ترجمه دکتر محمدزاده صدیق، نشر اختر، ۱۳۸۴