محمدناصر صفا، ملقب به ظهیرالسلطان ( زاده: ۱۲۵۷ خورشیدی در تهران، درگذشت: زمستان ۱۳۳۸ خورشیدی در کرمان ) از نقاشان توانای ایرانی در اواخر عهد قاجاریه تا اواسط عهد پهلوی بود.
وی فرزند ارشد علی خان ظهیرالدوله، ایشیک آقاسی یا وزیر تشریفات دربار ناصرالدین شاه قاجار و همینطور داماد او به شمار می آمد.
... [مشاهده متن کامل]
مادر او نیز، خانم فروغ الدوله، ملقب به ملکه ایران یا تومان آغا، دختر ناصرالدین شاه و عمه محمدعلی شاه قاجار محسوب می شد و از شاهزادگان باسواد و تحصیلکرده قاجاری بود.
ظهیرالسلطان، به اقتضای پیوستن پدر و مادرش به جمع مشروطه خواهان به مبارزات صدر مشروطیت پیوست و از همرزمان و همراهان سید محمد طباطبایی، سید عبدالله بهبهانی، ملک المتکلمین، میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل، و. . . بود و به همراه آنان، جزو محبوسان باغ شاه به شمار می آمد.
وی که از بهترین شاگردان کمال الملک محسوب می شد، برای سالیان مدید، مقیم شهر کرمان بود و در همین شهر در فقر و تنهایی جان سپرد و به خاک سپرده شد.
مورخ نامدار، دکتر باستانی پاریزی، در کتاب جامع المقدمات خویش، این شاهزاده هنرمند قاجاری و خانواده او را چنین معرفی کرده است:
«محمدناصر خان صفا، معروف به ظهیرالسلطان، پسر علی خان ظهیرالدوله، داماد ناصرالدین شاه بود که مدتها حکومت گیلان و همدان را داشت و همانست که مدتها مُرید صفی علیشاه شد و خانه خود را مرکز صوفیه قرار داد، و خود لقب صفاعلی یافت و سرانجام خود جانشین صفی علیشاه گردید. مادر او، خانم فروغ الدوله ملقب به ملکه ایران یا تومان آغا بود که در سال ۱۲۹۷ هجری قمری ( ۱۸۷۹ میلادی ) با علیخان ظهیرالدوله ازدواج کرده بود. »
دوستعلی معیری ( معیرالممالک ) نیز، در مجموعه مقالات خویش با عنوان «رجال عصر ناصری» که نخست در مجله یغما و سپس به صورت کتاب مستقلی نیز به چاپ رسیده است، به اسامی فرزندان ظهیرالدوله صفا و از جمله پسر ارشد او، شاهزاده ظهیرالسلطان چنین اشاره کرده است: «ظهیرالدوله سه پسر داشت، از این قرار: محمدناصر صفا ظهیرالسلطان که از نقاشان زبر دست می باشد و سالهاست که در کرمان به سر می برد. . ناصرقلی مظفرالدوله و ناصرعلی که اولی در سن کمال و دومی در شباب درگذشتند. وی همچنین سه دختر داشت بدین شرح: عزیزالملوک که بعداً ملقب به فروغ الدوله و زن قوام الدوله شد. ولیه صفا فروغ الملوک، که شوهر اختیار نکرد و نزد اهل ارشاد تقریباً مقام پدر را داشت. نقاشی آب و رنگ و فن پرداز را نیکو می پرداخت و برخی کارهایش بهترین نمونهٔ این هنر ظریف به شمار می روند و بالاخره ملک الملوک، که او نیز دارای ذوق شعر و نقاشی بود، وی همسر غلامحسین میرزا پسر شاهزادهٔ عمیدالملک شد و در جوانی درگذشت. »
وی فرزند ارشد علی خان ظهیرالدوله، ایشیک آقاسی یا وزیر تشریفات دربار ناصرالدین شاه قاجار و همینطور داماد او به شمار می آمد.
... [مشاهده متن کامل]
مادر او نیز، خانم فروغ الدوله، ملقب به ملکه ایران یا تومان آغا، دختر ناصرالدین شاه و عمه محمدعلی شاه قاجار محسوب می شد و از شاهزادگان باسواد و تحصیلکرده قاجاری بود.
ظهیرالسلطان، به اقتضای پیوستن پدر و مادرش به جمع مشروطه خواهان به مبارزات صدر مشروطیت پیوست و از همرزمان و همراهان سید محمد طباطبایی، سید عبدالله بهبهانی، ملک المتکلمین، میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل، و. . . بود و به همراه آنان، جزو محبوسان باغ شاه به شمار می آمد.
وی که از بهترین شاگردان کمال الملک محسوب می شد، برای سالیان مدید، مقیم شهر کرمان بود و در همین شهر در فقر و تنهایی جان سپرد و به خاک سپرده شد.
مورخ نامدار، دکتر باستانی پاریزی، در کتاب جامع المقدمات خویش، این شاهزاده هنرمند قاجاری و خانواده او را چنین معرفی کرده است:
«محمدناصر خان صفا، معروف به ظهیرالسلطان، پسر علی خان ظهیرالدوله، داماد ناصرالدین شاه بود که مدتها حکومت گیلان و همدان را داشت و همانست که مدتها مُرید صفی علیشاه شد و خانه خود را مرکز صوفیه قرار داد، و خود لقب صفاعلی یافت و سرانجام خود جانشین صفی علیشاه گردید. مادر او، خانم فروغ الدوله ملقب به ملکه ایران یا تومان آغا بود که در سال ۱۲۹۷ هجری قمری ( ۱۸۷۹ میلادی ) با علیخان ظهیرالدوله ازدواج کرده بود. »
دوستعلی معیری ( معیرالممالک ) نیز، در مجموعه مقالات خویش با عنوان «رجال عصر ناصری» که نخست در مجله یغما و سپس به صورت کتاب مستقلی نیز به چاپ رسیده است، به اسامی فرزندان ظهیرالدوله صفا و از جمله پسر ارشد او، شاهزاده ظهیرالسلطان چنین اشاره کرده است: «ظهیرالدوله سه پسر داشت، از این قرار: محمدناصر صفا ظهیرالسلطان که از نقاشان زبر دست می باشد و سالهاست که در کرمان به سر می برد. . ناصرقلی مظفرالدوله و ناصرعلی که اولی در سن کمال و دومی در شباب درگذشتند. وی همچنین سه دختر داشت بدین شرح: عزیزالملوک که بعداً ملقب به فروغ الدوله و زن قوام الدوله شد. ولیه صفا فروغ الملوک، که شوهر اختیار نکرد و نزد اهل ارشاد تقریباً مقام پدر را داشت. نقاشی آب و رنگ و فن پرداز را نیکو می پرداخت و برخی کارهایش بهترین نمونهٔ این هنر ظریف به شمار می روند و بالاخره ملک الملوک، که او نیز دارای ذوق شعر و نقاشی بود، وی همسر غلامحسین میرزا پسر شاهزادهٔ عمیدالملک شد و در جوانی درگذشت. »
