[ویکی فقه] محمدرضا شاه پهلوی (زاده ۴ آبان ۱۲۹۸ در تهران - درگذشت ۵ مرداد ۱۳۵۹ در قاهره) دومین پادشاه دودمان پهلوی و آخرین پادشاه ایران بود که از ۲۵ شهریور ۱۳۲۰ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ بر ایران حکومت کرد. محمدرضاشاه اولین بار در پی اشغال ایران در جنگ جهانی دوم و دومین بار با کودتای ۲۸ مرداد به قدرت رسید و با انقلاب ۱۳۵۷ از حکومت برکنار شد.
محمدرضا پهلوی در ۴ آبان، در بیمارستان احمدیه تهران به دنیا آمد. مادش تاج الملوک همسر دوم رضاخان بود. وی زندگی اش را در خانه کوچک اجاره ای در کوچه نان روغنی ها؛ خیابان جلیل آباد سابق آغاز و کمی بعد به خانه ای بزرگتر در خیابان حسن آباد انتقال یافت.پس از انتصاب رضاخان به فرماندهی فوج، زمین وسیعی در چهار راه امیریه خریداری و ساختمانی در آن بنا گردید. در شانزدهمین ماه تولد محمدرضا، رضاخان طی کودتایی ابتدا وزیر جنگ و سپس رئیس الوزاء شد. محمدرضا تا شش سالگی تحت مراقبت مادرش بود. در آذر ۱۳۰۴ با خلع قاجاریه و تشکیل مجلس موسسان، رضاخان در ۴ اریبهشت ۱۳۰۵ش. تاجگذاری و محمدرضا در شش سالگی ولیعهد ایران شد.
آغاز تحصیلات
محمدرضا در شش سالگی وارد مدرسه ای به نام، دبستان نظام شد که به دستور رضاشاه در قصر سعدآباد بر روی تپه های غیرمسکونی شمال شهر بر پا شد و هدف آن تعلیم ولیعهد دریک محیط نظامی بود. تعلیمات مدرسه نظام؛ اگر چه دشوار و رمق گیر بود؛ اما نیروی مقاومتش را افزود. او همچنین سوارکاری، ژیمناستیک و بوکس را فرا گرفت. محمدرضا که از محبت مادری محروم شده بود، به دوستان مدرسه ای روی آورد که اغلب فرزندان امرای ارتش یا مقامات مهم دولتی بودند. محمدرضا در خاطراتش فردوست را صمیمی ترین دوست دوران کودکی و نوجوانی اش می خواند. وی از ۸ سالگی وارد مدرسه نظام شد و علی رغم این که پدرش از مقامات دون پایه ارتش بود، به دلیل ابراز لیاقت در تحصیل به این مدرسه و کلاس مخصوص ولیعهد راه یافت و در امتحانات پایان سال اول، شاگرد اول شد، در حالی که ولیعهد خارج از رده قرار داده شد. سال بعد کلاس به ساختمانی معروف به خوابگاه در کاخ گلستان منتقل شد، تا ولیعهد به محل زندگی اش نزدیک باشد. در این کلاس بود که رضاشاه فردوست را به عنوان دوست و همراه همیشگی پسرش برگزید، تا حتی در روزهای تعطیل نیز تا هنگام خواب با او باشد. محمدرضا همزمان با ورودش به مدرسه آموزش زبان فرانسه را به وسیله معلمی فرانسوی به نام سیلوستر آغاز کرد. خانم ارفع (این معلمه فرانسوی به نام خانوادگی همسر ایرانی اش، ارفع نام گرفت.) نیز نظارت بر امور داخلی او را عهده دار شد. در این مدرسه علاوه بر دروس روزانه، کاربرد اسلحه و تعلیمات صحرایی انجام می شد. ولیعهد از ۸ سالگی می بایست با شاه ناهار می خورد و در جلسات مشورتی وزراء، بازدید واحدها و رژه ها شرکت می کرد. رفتار او به خاطر ولیعهد بودنش طی شش سال حضورش در دبستان نظام با شاگردان بسیار ظالمانه بود و برخی را خیلی آزار می داد و اولین درس های قدرت را از پدرش آموخت. در درس ریاضیات بسیار ضعیف بود و اصولا" حوصله فکر کردن نداشت و از همان کودکی اهل تفکر عمیق و همه جانبه نبود و پیشنهادات را بدون بررسی و در نظر داشتن دور نمای آن می پذیرفت. این ویژگی در زندگی آینده و شیوه کشور داری اش تاثیر عمیق گذارد. در زمینه تاریخ و ادبیات و مسائلی که نیاز به فکر کردن نداشت، نمرات خوبی می آورد. در تهران معلمان مراعات او را می کردند؛ اما در سوییس بدون در نظر گرفتن موقعیتش با او برخورد می شد، به همین دلیل در حل مسائل ریاضی در می ماند، با این وجود هیچ تلاشی برای یادگیری آن نمی کرد. در علوم طبیعی همچون فیزیک و شیمی، آن چه را در آزمایشگاه می دید، فرا می گرفت و آن بخش را که مربوط به درک مطلب می شد؛ مثل چگونگی ترکیبات و فرمول های شیمیایی، کاملا"در می ماند. در دوازده سالگی پس از اتمام تحصیلات دبستان در شهریور ماه ۱۳۱۰ به اتفاق برادرش علیرضا، فردوست، مهرپور پسر تیمورتاش (وزیردربار)، خود تیمورتاش، دکتر مودب نفیسی (وی پزشک معالج روزگار کودکی ولیعهد بود که بیماریهای سخت او را معالجه کرده بود و به عنوان طبیب مخصوص تعیین و کلیه امور تحصیلی وشخصی او را در سوییس بر عهده گرفت.) و آقای مستشار که قبلا"معلم ادبیات فارسی او بود و می بایست، در سوییس نیز به درس ادبیات ولیعهد رسیدگی می کرد، به سوییس اعزام شدند.
تحصیل در سوییس
رضاشاه ابتدا فرانسه را به برای تحصیل پسرش در نظر گرفت؛ اما پس از مطالعه سوییس را برگزید که کشور کوچکی بود. وی در کشمکش های میان کشورهای اروپایی جنبه بی طرفی را رعایت می کرد. محمد رضا ابتدا در شهر لوزان و در مدرسه ای معمولی به طور موقتی ثبت نام شد و در منزل پروفسوری (دوویلیه در کتابش از این خانواده به عنوان خوانواده خرازی فروشی نام می برد.) سوییسی اقامت گزید. تا سال بعد به مدرسه «له روزه» که مشهور ترین موسسه فرهنگی خصوصی سوییس و در شهر رول بین ژنو و لوزان بود، منتقل شود. این موسسه توسط بلژیکی به نام کارناک در سال ۱۸۸۰ تاسیس شد و تا مدتها شاگردانش صرفا بلژیکی بودند؛ اما زمان ورود پهلوی به این مدرسه هانری (پسر کارناک) آن را اداره می کرد و بیشتر شاگردانش غیرسوییسی و از فرزندان اشراف و دولتمردان سایر کشورها بودند، آموزگاران نیز دست چین شده بودند و تشکیلات عالی ورزشی داشت و شاگردانش در زمستان برای اسکی به کوهستان مهاجرت می کردند. هزینه های شبانه روزی این مدرسه بسیار بالا بود. اتاق رزرو شده برای پهلوی وسیع و زیبا بود که بر روی دیوارهایش تصاویر ورزشکاران و یادگاری هایی از پیروزی های تیم های فوتبال بود. پهلوی در طول ۴ سال تحصیل در روزای از نظر درسی متوسط بود و علاقه چندانی به مطالعه کردن نداشت. دو درس ریاضی و فرانسه برایش از همه مشکل تر بود. تمرینات ریاضی را به فردوست می سپرد. ادبیات فرانسه اش نیز پس از آشنایش با پرون کمی بهتر شد. پرون پسر خدمتکار مدرسه بود و در کارهای نظافت و باغبانی به پدرش کمک می کرد. آشنایی آن دو بدین قرار بود که طی چند بار اذیت و آزار توسط محصلین، محمدرضا به یاری اش شتافت و همین موجب علاقه پرون به ولیعهد شد. او بارها اتاق ولیعهد را مرتب و نظافت کرد؛ اگر چه ده سال از محمدرضا بزرگتر بود و به دلیل موقعیت پایین اجتماعی نمی توانست، دوست مناسبی برای او باشد، با این وجود ظرافت و طبع شعر و معلوماتی که در زبان فرانسه داشت، توجه ولیعهد را به خود جلب کرد و دیگر نه برای نظافت که برای خواندن شعر و بحث های ادبی نزد او می رفت و کم کم بهترین مونس ولیعهد شد. آنچنان که فردوست می گوید؛ احتمالا" فردوست چند ماه قبل از ورود محمد رضا به مدرسه توسط سرویس اطلاعاتی انگلیس و با هماهنگی مدیر بلژیکی مدرسه که با انگلیسی ها روابط خوبی داشت، در مدرسه گذاشته شده بود، تا بعدها به موثرترین و مرموزترین چهره پشت پرده دربار تبدیل شود. ولیعهد در اوایل ورودش به دبیرستان روزای درگیری هایی با محصلین پیدا کرد و حتی یکبار با یک آمریکایی کارش به کتک کاری و بهداری مدرسه کشید؛ ولی بعدا منزوی و آرام شد و بیشتر اوقات در اتاقش به صفحات گرامافون و رادیو یا پذیرایی از دوستان معدودش می پرداخت. چون دیگر خبری از سر خم کردن های مدرسه نظام نبود و شاگردان مدرسه او را یکی چون خود به حساب می آوردند. و برخوردهای قلدر مابانه کارساز نبود، از این رو از روابط دوستانه ای با شاگردان آن جا و از جمله شاگردی آمریکایی به نام پیرسن و سوییسی به نام هوبرپیکته که بعدها روزنامه نگار و سپس بانکدار شد، طرح دوستی ریخت و آنها اغلب در اتاقش بودند. دوستانش نیز او را پسری خوب و دوست داشتنی توصیف می کردند. در آب و هوای سوییس او بسیار زود به سن بلوغ رسید و تنومند و ورزشکار شد. از این رو بزرگترین رضایت نامه دبیرستانی محمد، پیشرفتش در فوتبال و دیگر رشته های ورزشی بود و به شکرانه وجود او روزای ۴ سال پیاپی جام پیروزی لمان که بالاترین ارزش را در سوییس داشت، به خود اختصاص داد. او علاوه بر کاپیتانی تیم فوتبال در اسکی و هاکی روی یخ نیز مقام اول بود.
ورود به دانشکده افسری
...
محمدرضا پهلوی در ۴ آبان، در بیمارستان احمدیه تهران به دنیا آمد. مادش تاج الملوک همسر دوم رضاخان بود. وی زندگی اش را در خانه کوچک اجاره ای در کوچه نان روغنی ها؛ خیابان جلیل آباد سابق آغاز و کمی بعد به خانه ای بزرگتر در خیابان حسن آباد انتقال یافت.پس از انتصاب رضاخان به فرماندهی فوج، زمین وسیعی در چهار راه امیریه خریداری و ساختمانی در آن بنا گردید. در شانزدهمین ماه تولد محمدرضا، رضاخان طی کودتایی ابتدا وزیر جنگ و سپس رئیس الوزاء شد. محمدرضا تا شش سالگی تحت مراقبت مادرش بود. در آذر ۱۳۰۴ با خلع قاجاریه و تشکیل مجلس موسسان، رضاخان در ۴ اریبهشت ۱۳۰۵ش. تاجگذاری و محمدرضا در شش سالگی ولیعهد ایران شد.
آغاز تحصیلات
محمدرضا در شش سالگی وارد مدرسه ای به نام، دبستان نظام شد که به دستور رضاشاه در قصر سعدآباد بر روی تپه های غیرمسکونی شمال شهر بر پا شد و هدف آن تعلیم ولیعهد دریک محیط نظامی بود. تعلیمات مدرسه نظام؛ اگر چه دشوار و رمق گیر بود؛ اما نیروی مقاومتش را افزود. او همچنین سوارکاری، ژیمناستیک و بوکس را فرا گرفت. محمدرضا که از محبت مادری محروم شده بود، به دوستان مدرسه ای روی آورد که اغلب فرزندان امرای ارتش یا مقامات مهم دولتی بودند. محمدرضا در خاطراتش فردوست را صمیمی ترین دوست دوران کودکی و نوجوانی اش می خواند. وی از ۸ سالگی وارد مدرسه نظام شد و علی رغم این که پدرش از مقامات دون پایه ارتش بود، به دلیل ابراز لیاقت در تحصیل به این مدرسه و کلاس مخصوص ولیعهد راه یافت و در امتحانات پایان سال اول، شاگرد اول شد، در حالی که ولیعهد خارج از رده قرار داده شد. سال بعد کلاس به ساختمانی معروف به خوابگاه در کاخ گلستان منتقل شد، تا ولیعهد به محل زندگی اش نزدیک باشد. در این کلاس بود که رضاشاه فردوست را به عنوان دوست و همراه همیشگی پسرش برگزید، تا حتی در روزهای تعطیل نیز تا هنگام خواب با او باشد. محمدرضا همزمان با ورودش به مدرسه آموزش زبان فرانسه را به وسیله معلمی فرانسوی به نام سیلوستر آغاز کرد. خانم ارفع (این معلمه فرانسوی به نام خانوادگی همسر ایرانی اش، ارفع نام گرفت.) نیز نظارت بر امور داخلی او را عهده دار شد. در این مدرسه علاوه بر دروس روزانه، کاربرد اسلحه و تعلیمات صحرایی انجام می شد. ولیعهد از ۸ سالگی می بایست با شاه ناهار می خورد و در جلسات مشورتی وزراء، بازدید واحدها و رژه ها شرکت می کرد. رفتار او به خاطر ولیعهد بودنش طی شش سال حضورش در دبستان نظام با شاگردان بسیار ظالمانه بود و برخی را خیلی آزار می داد و اولین درس های قدرت را از پدرش آموخت. در درس ریاضیات بسیار ضعیف بود و اصولا" حوصله فکر کردن نداشت و از همان کودکی اهل تفکر عمیق و همه جانبه نبود و پیشنهادات را بدون بررسی و در نظر داشتن دور نمای آن می پذیرفت. این ویژگی در زندگی آینده و شیوه کشور داری اش تاثیر عمیق گذارد. در زمینه تاریخ و ادبیات و مسائلی که نیاز به فکر کردن نداشت، نمرات خوبی می آورد. در تهران معلمان مراعات او را می کردند؛ اما در سوییس بدون در نظر گرفتن موقعیتش با او برخورد می شد، به همین دلیل در حل مسائل ریاضی در می ماند، با این وجود هیچ تلاشی برای یادگیری آن نمی کرد. در علوم طبیعی همچون فیزیک و شیمی، آن چه را در آزمایشگاه می دید، فرا می گرفت و آن بخش را که مربوط به درک مطلب می شد؛ مثل چگونگی ترکیبات و فرمول های شیمیایی، کاملا"در می ماند. در دوازده سالگی پس از اتمام تحصیلات دبستان در شهریور ماه ۱۳۱۰ به اتفاق برادرش علیرضا، فردوست، مهرپور پسر تیمورتاش (وزیردربار)، خود تیمورتاش، دکتر مودب نفیسی (وی پزشک معالج روزگار کودکی ولیعهد بود که بیماریهای سخت او را معالجه کرده بود و به عنوان طبیب مخصوص تعیین و کلیه امور تحصیلی وشخصی او را در سوییس بر عهده گرفت.) و آقای مستشار که قبلا"معلم ادبیات فارسی او بود و می بایست، در سوییس نیز به درس ادبیات ولیعهد رسیدگی می کرد، به سوییس اعزام شدند.
تحصیل در سوییس
رضاشاه ابتدا فرانسه را به برای تحصیل پسرش در نظر گرفت؛ اما پس از مطالعه سوییس را برگزید که کشور کوچکی بود. وی در کشمکش های میان کشورهای اروپایی جنبه بی طرفی را رعایت می کرد. محمد رضا ابتدا در شهر لوزان و در مدرسه ای معمولی به طور موقتی ثبت نام شد و در منزل پروفسوری (دوویلیه در کتابش از این خانواده به عنوان خوانواده خرازی فروشی نام می برد.) سوییسی اقامت گزید. تا سال بعد به مدرسه «له روزه» که مشهور ترین موسسه فرهنگی خصوصی سوییس و در شهر رول بین ژنو و لوزان بود، منتقل شود. این موسسه توسط بلژیکی به نام کارناک در سال ۱۸۸۰ تاسیس شد و تا مدتها شاگردانش صرفا بلژیکی بودند؛ اما زمان ورود پهلوی به این مدرسه هانری (پسر کارناک) آن را اداره می کرد و بیشتر شاگردانش غیرسوییسی و از فرزندان اشراف و دولتمردان سایر کشورها بودند، آموزگاران نیز دست چین شده بودند و تشکیلات عالی ورزشی داشت و شاگردانش در زمستان برای اسکی به کوهستان مهاجرت می کردند. هزینه های شبانه روزی این مدرسه بسیار بالا بود. اتاق رزرو شده برای پهلوی وسیع و زیبا بود که بر روی دیوارهایش تصاویر ورزشکاران و یادگاری هایی از پیروزی های تیم های فوتبال بود. پهلوی در طول ۴ سال تحصیل در روزای از نظر درسی متوسط بود و علاقه چندانی به مطالعه کردن نداشت. دو درس ریاضی و فرانسه برایش از همه مشکل تر بود. تمرینات ریاضی را به فردوست می سپرد. ادبیات فرانسه اش نیز پس از آشنایش با پرون کمی بهتر شد. پرون پسر خدمتکار مدرسه بود و در کارهای نظافت و باغبانی به پدرش کمک می کرد. آشنایی آن دو بدین قرار بود که طی چند بار اذیت و آزار توسط محصلین، محمدرضا به یاری اش شتافت و همین موجب علاقه پرون به ولیعهد شد. او بارها اتاق ولیعهد را مرتب و نظافت کرد؛ اگر چه ده سال از محمدرضا بزرگتر بود و به دلیل موقعیت پایین اجتماعی نمی توانست، دوست مناسبی برای او باشد، با این وجود ظرافت و طبع شعر و معلوماتی که در زبان فرانسه داشت، توجه ولیعهد را به خود جلب کرد و دیگر نه برای نظافت که برای خواندن شعر و بحث های ادبی نزد او می رفت و کم کم بهترین مونس ولیعهد شد. آنچنان که فردوست می گوید؛ احتمالا" فردوست چند ماه قبل از ورود محمد رضا به مدرسه توسط سرویس اطلاعاتی انگلیس و با هماهنگی مدیر بلژیکی مدرسه که با انگلیسی ها روابط خوبی داشت، در مدرسه گذاشته شده بود، تا بعدها به موثرترین و مرموزترین چهره پشت پرده دربار تبدیل شود. ولیعهد در اوایل ورودش به دبیرستان روزای درگیری هایی با محصلین پیدا کرد و حتی یکبار با یک آمریکایی کارش به کتک کاری و بهداری مدرسه کشید؛ ولی بعدا منزوی و آرام شد و بیشتر اوقات در اتاقش به صفحات گرامافون و رادیو یا پذیرایی از دوستان معدودش می پرداخت. چون دیگر خبری از سر خم کردن های مدرسه نظام نبود و شاگردان مدرسه او را یکی چون خود به حساب می آوردند. و برخوردهای قلدر مابانه کارساز نبود، از این رو از روابط دوستانه ای با شاگردان آن جا و از جمله شاگردی آمریکایی به نام پیرسن و سوییسی به نام هوبرپیکته که بعدها روزنامه نگار و سپس بانکدار شد، طرح دوستی ریخت و آنها اغلب در اتاقش بودند. دوستانش نیز او را پسری خوب و دوست داشتنی توصیف می کردند. در آب و هوای سوییس او بسیار زود به سن بلوغ رسید و تنومند و ورزشکار شد. از این رو بزرگترین رضایت نامه دبیرستانی محمد، پیشرفتش در فوتبال و دیگر رشته های ورزشی بود و به شکرانه وجود او روزای ۴ سال پیاپی جام پیروزی لمان که بالاترین ارزش را در سوییس داشت، به خود اختصاص داد. او علاوه بر کاپیتانی تیم فوتبال در اسکی و هاکی روی یخ نیز مقام اول بود.
ورود به دانشکده افسری
...
wikifeqh: محمدرضاشاه_پهلوی