محمد قاسم مصور تبریزی یا سراجای نقاش، نگارگر، شاعر، خطاط و موسیقیدان صفوی قرن یازده قمری ( احتمالا ۹۶۵ قمری تا ۱۰۴۰ قمری ) یا هفده میلادی است. وی اصالتن اهل تبریز بود که پس از درک مقدمات تصویرسازی، راهی اصفهان شده و در خدمت استادان نامی و پرآوازهٔ آن سامان قرار گرفت. به گواه آثارش و تذکره های یادشده، می توان او را با رضا عباسی، افضل حسینی، شفیع عباسی و محمدیوسف نگارگر، یعنی تا پایان سلطنت شاه عباس دوم ( ۱۰۵۲ تا ۱۰۷۷ قمری ) معاصر دانست.
... [مشاهده متن کامل]
اگر چه در تذکره های بسیاری از او نام برده نشده، اما قلی بیک بن داودقلی شاملو مؤلف کتاب قصص الخاقانی از محمد قاسم چنین یاد کرده است که «وی هنرمند و شاعری بود که در اصفهان به سال ۱۶۵۹ به خاک سپرده شده است. » همچنین در تذکرهٔ نصرآبادی این گونه از او یاد شده: «سراجای نقاش، محمدقاسم نام دارد. در فن نقاشی زرنشان به مرتبه ای است که رخسار زرافشان سیم وشان را در عرق شرم دارد و از اثر تردستی اش، از ابر تصویر گوهر می بارد. در کوی اهلیت خانه دارد و در گلشن آدمیت و نامرادی سیار است. در اصفهان پیوسته با موزونان محشور و از نمک صحبتش بزم عزیزان پرشور است. تتبع بسیار از متقدمین نمود. در امتیاز سخن طبع اش خالی از دقت نیست. فکر شعر هیچگاه نمی کند. این چند بیت را بدیهه گفته، جهت یادآوری داخل این صحیفه نمود، رباعی:
این بیت نیز منسوب به وی است:
محمد قاسم معاصر رضا عباسی، شاگرد و پیرو سبک او بود، ولی با آثاری دارای مشخصه ها و ویژگی های شخصی است. شیوهٔ قلم گیری و طرح بندی های محمد قاسم بسیار شبیه رضا عباسی است، اما توجه به کوهسازی و منظره سازی از ویژگی های نقاشی اوست. به نظر می رسد که این دو در نقاشی های چهلستون و عالی قاپو همکار بوده اند. همچنین سبک محمدعلی نگارگر، محمدیوسف نگارگر و محمد قاسم نیز با همدیگر بسیار نزدیک بوده اند، و به این دلیل شیوهٔ کار آن ها بسیار مشابه است. از خصوصیات مشترک نقاشی محمد قاسم و محمد علی شیوهٔ نقطه چین است.
ابوالعلاء سودآور در خصوص سبک محمدقاسم می نویسد: هرچند سبک نقاشی محمدقاسم شاگرد رضا به تدریج پیشرفت کرد، با این حال آثارش از روی نقاشی نقطه به نقطه ای، ابرهایی که به صورت قطعاتی درهم تداخل دارد، و صورت مدوّر جوانان با چشمانی خمارتر قابل تشخیص است.
... [مشاهده متن کامل]
اگر چه در تذکره های بسیاری از او نام برده نشده، اما قلی بیک بن داودقلی شاملو مؤلف کتاب قصص الخاقانی از محمد قاسم چنین یاد کرده است که «وی هنرمند و شاعری بود که در اصفهان به سال ۱۶۵۹ به خاک سپرده شده است. » همچنین در تذکرهٔ نصرآبادی این گونه از او یاد شده: «سراجای نقاش، محمدقاسم نام دارد. در فن نقاشی زرنشان به مرتبه ای است که رخسار زرافشان سیم وشان را در عرق شرم دارد و از اثر تردستی اش، از ابر تصویر گوهر می بارد. در کوی اهلیت خانه دارد و در گلشن آدمیت و نامرادی سیار است. در اصفهان پیوسته با موزونان محشور و از نمک صحبتش بزم عزیزان پرشور است. تتبع بسیار از متقدمین نمود. در امتیاز سخن طبع اش خالی از دقت نیست. فکر شعر هیچگاه نمی کند. این چند بیت را بدیهه گفته، جهت یادآوری داخل این صحیفه نمود، رباعی:
این بیت نیز منسوب به وی است:
محمد قاسم معاصر رضا عباسی، شاگرد و پیرو سبک او بود، ولی با آثاری دارای مشخصه ها و ویژگی های شخصی است. شیوهٔ قلم گیری و طرح بندی های محمد قاسم بسیار شبیه رضا عباسی است، اما توجه به کوهسازی و منظره سازی از ویژگی های نقاشی اوست. به نظر می رسد که این دو در نقاشی های چهلستون و عالی قاپو همکار بوده اند. همچنین سبک محمدعلی نگارگر، محمدیوسف نگارگر و محمد قاسم نیز با همدیگر بسیار نزدیک بوده اند، و به این دلیل شیوهٔ کار آن ها بسیار مشابه است. از خصوصیات مشترک نقاشی محمد قاسم و محمد علی شیوهٔ نقطه چین است.
ابوالعلاء سودآور در خصوص سبک محمدقاسم می نویسد: هرچند سبک نقاشی محمدقاسم شاگرد رضا به تدریج پیشرفت کرد، با این حال آثارش از روی نقاشی نقطه به نقطه ای، ابرهایی که به صورت قطعاتی درهم تداخل دارد، و صورت مدوّر جوانان با چشمانی خمارتر قابل تشخیص است.
