محمد خدابنده اولجایتو

[ویکی فقه] اولْجایْتو، یا اُلجایتو، سلطان غیاث الدین محمد خدابنده (۶۸۰ - رمضان ۷۱۶ق /۱۲۸۱- دسامبر ۱۳۱۶م )، از فرمانروایان نامدار سلسله ایلخانان ایران بود.
مهم ترین منبع درباره اولجایتو کتاب تاریخ اولجایتو، نوشته ابوالقاسم کاشانی (ه م )، مورخ معاصر اوست که خود منبع مورخان بعدی ، به ویژه حافظ ابرو در ذیل جامع التواریخ به شمار می آید. همچنین تاریخ وصاف به عنوان منبعی مستقل و در کنار تاریخ اولجایتو از اهمیت بسزایی برخوردار است . از میان مورخان عرب ، گزارش های ابن دواداری (ه م )، مورخ مصری معاصر ایلخانان قابل توجه است .
نام گذاری اولجایتو
به هر حال به گفته ابوالقاسم کاشانی او را نخست «اولجایبوقا» و سپس «ماتمودار» و سرانجام «خربنده » نامیدند. بلوشه مصحح بخشی از جامع التواریخ ، خربنده را شکل دیگر «خوربندا» یا «قوربندای » مغولی به معنای سومی (پسر سوم ) دانسته است . به گفته رشیدالدین فضل الله ، برای پوشاندن زشتی این نام به حساب جُمّل پناه برده ، و از این نام ، معنی «سایه خاص آفریننده » را بر آورده اند. به هر حال خربنده را پس از آنکه بر تخت نشست ، اولجایتو (مرکب است از دو جزء مغولی «اولجای » یعنی نیک بختی و «تو» که نشانه مالکیت و نسبت ، یعنی دارای نیک بختی ، و سپس اولجایتو را سلطان محمد خدابنده خواندند.
زندگی نامه
اولجایتو دومین یا سومین پسر ارغون خان (ه م ) از اروک خاتون در جایی میان مرو و سرخس زاده شد. اولجایتو در ۶۸۲ق /۱۲۸۳م همراه برادرش غازان از سوی پدر به فرمانروایی خراسان گمارده شد و امیر نوروز مقام اتابکی آن دو را بر عهده گرفت . در زمان فرمانروایی غازان (۶۹۴ -۷۰۲ق )، بنابر سنت ایلخانان ، اولجایتو در مقام ولایت عهدی ، امارت خراسان یافت و در آنجا، در سرکوب امرای شورشی ترک و شاهزادگان مغولی رقیب ، کفایت نشان داد. چون غازان درگذشت (شوال ۷۰۳/ مه ۱۳۰۴)، اولجایتو به تدبیر امیر مولای و پیش از آنکه خبر مرگ ایلخان را آشکار کند، دو تن از مدعیان و مخالفان احتمالی خود را از میان برداشت . اولجایتو در ۱۵ ذیحجه /۱۹ ژوئیه همان سال بی منازعی در اوجان بر تخت نشست .سپس سعدالدین و رشیدالدین فضل الله را در وزارت ابقا کرد و قتلغ شاه را به مقام امیرالامرایی برگمارد.
لشکرکشی اولجایتو
...