محمد بن عبدالله حاکم نیشابوری ( به عربی: أبو عبدالله مُحَمّد بن عبدالله الحاکم النَیسابوری ) معروف به الحاکم نیشابوری و ابن البیّع، از دانشمندان سنی مذهب مسلمان، پیشوای علم حدیث، قاضی، مورخ و از یارانِ صحاح سته در سده چهارم و پنجم قمری بوده است. غالباً وی را امام المحدثین و محدث الخراسان نامیده اند. او در عصر سامانیان به هنگام وزارت عتبی در سال ۳۵۹ مدتی قاضی و حاکم نسا یا نیشابور را بر عهده داشته ازینرو به الحاکم نیشابوری معروف شد. عنوان ابن البیّع ( یعنی واسطه گر میان بازرگانان ) به خاطر پیشه نیاکانش بر وی نهادند. [۲]
... [مشاهده متن کامل]
محتویات [نمایش]
نام، نسب و لقب ها [ویرایش]
نام او محمد و نام پدرش عبدالله بوده. کنیه اش ابوعبدالله است؛ ابوعبدالله محمّد بن عبدالله
القاب:امام المحدثین، محدث الخراسان
انساب [۳]:الضبّی، الطهمانی، النیسابوری، الحافظ، الحاکم، ابن البیع
زندگی [ویرایش]
او از سنّ ۹سالگی [در سال ۳۳۰ق ] و تحت نظر پدر و دایی اش شروع به سماع حدیث کرد و از سنّ ۱۶سالگی نوشتن را شروع کرد[۳۳۷ق]. در ۲۰ سالگی در سفری به عراق برای شنیدن حدیث رفت و پس از بجای آوردن حج، به خراسان و ماوراء النهر بازگشت و در نیشابور ساکن شد.
در زمان دولت سامانیان و در سال ۳۵۹ق به قضاوت شهر نساء منسوب شد و نیز پس از مدتی قضاوت جرجان ( گرگان امروزی ) را به او پیشنهاد کردند که این سمت را نپذیرفت. در همان روزها به عنوان سفیر دولت سامانی به دربار آل بویه رفت و آمد داشت و در کارهای سیاسی، قضایی و اجتماعی فعّال بود. حاکم سرانجام پس از ۸۴سال زندگی - که بیشتر در پیِ دانش جوئی و نوشتن بوده است - در صفر سال ۴۰۵ هجری قمری درگذشت و در نیشابور به خاک سپرده شد.
استادان وی [ویرایش]
در زمان حاکم، نیشابور یکی از بزرگترین مدارس حدیثی جهان اسلام به شمار می رفته است و همچنین به دلیل سفرهای علمی حاکم، در کتاب های تاریخ و سرگذشت نامه ها تعداد استادان وی را بیش از ۱۰۰۰تن ذکرکرده اند. [۴]
در علم حدیث [ویرایش]
پدر و دایی اش، محمد بن یعقوب الأصم، ابو بکر النجاد، محمد بن یعقوب الشیبانی ابن الأخرم، محمد بن عبد الله بن أحمد الصفار، ابو سهل بن زیاد، محمد بن صالح بن هانئ، ابو النضر محمد بن محمد الفقیه، ابو حامد أحمدبن علی بن حسنویه، محمد بن علی المذکر، عبدالباقی بن قانع، ابو بکر أحمد بن إسحاق الصبغی، ابو علی الحسین بن علی النیسابوری الحافظ ، علی بن عبدالله الحکیمی، إسماعیل بن محمد الرازی، محمد بن القاسم العتکی، ابو جعفر محمد بن محمد بن عبدالله البغدادی الجمال، محمد بن المؤمل الماسرجسی، ابو جعفر محمد بن أحمد بن سعید الرازی صاحب ابن وأره، محمد بن أحمد بن محبوب محدث مرو، القاسم بن القاسم السیاری، أحمد بن محمد بن عبدوس العنزی، محمد بن أحمد الشعیبی الفقیه، إسماعیل بن محمد بن الشعرانی، ابو أحمد بکر بن محمد المروزی الصیرفی، حاجب بن أحمد الطوسی، علی بن حمشاد العدل، ابو عمرو عثمان بن أحمد الدقاق البغدادی، الحسین بن الحسن الطوسی، الحسن بن یعقوب البخاری، عبدالله بن درستویه ، عبدالرحمن بن حمدان الجلاب شیخ همذان، علی بن محمد بن محمد بن عقبة الشیبانی، محمد بن حاتم خزیمة الکشی، محمد بن أحمد بن بالویه الجلاب، ابو عمرو ابن السمّاک، دعلج بن أحمد، ابوالعباس المحبوب، ابو جعفر بن عبید الحافظ الهمدانی، ابویحیی نافلة عبدالله بن یزید المقری، ابو اسحاق بن فراس المالکی، ابو سهل محمد بن سلیمان الحنفی .
در علم قرائت [ویرایش]
علی ابن الإمام، محمد بن ابو منصور الصرام، ابو علی بن النقار ( مقرئ کوفه ) ، ابو عیسی بکار ( مقرئ بغداد ) .
در فقه اسلامی [ویرایش]
ابو علی بن ابو هریرة، ابو الولید حسان بن محمد، ابو سهل الصعلوکی
مرگ [ویرایش]
الحاکم در روز چهارشنبه سوم ( 5 ) یا هشتم ( 6 ) صفر سال 405 در نیشابور در حالی که از حمام بیرون آمده بود و هنوز لنگ حمام را از خود باز نکرده بود تا جامعه بپوشد به سکته درگذشت. او را در نیشابور به خاک سپردند و قاضی ابوبکر حیری یکی از مشاهیر زهاد و علمای عصر بر او نماز گذارد. [۵]
آثار [ویرایش]
آثار او به زبان عربی است.
المستدرک علی الصحیحین:این کتاب مجموعه ای از احادیث دو پیشوای علم حدیث؛ محمد بن اسماعیل بخاری و مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری است.
تاریخ النیسابوریین :معروف ترین اثر الحاکم.
معرفة علوم الحدیث یا معرفة اصول الحدیث . [۶]
الاربعین
الاکلیل
المدخل الی الصحیح
امالی العشّیات
تسمیة من اخرجهم البخاری و مسلم
سئوالات الحاکم للدّار قطنی
سئوالات السجزی للحاکم
علل الحدیث
فضایل شافعی
فضایل فاطمة الزهرا
کتاب الضعفاء
مدخل الی الاکلیل
معجم الشیوخ
مُزَکّی الاخبار
پا نویس [ویرایش]
↑ گروهی وی را از اعراب می دانند. امااین مسئله به اثبات نرسیده و الحاکم به هیچ یک از خاندان های عرب مهاجر به خراسان و نیشابور منسوب نیست .
↑ مقدمهٔ تصحیح کتاب تاریخ نیشابور از محمدرضا شفیعی کدکنی
↑ منظور، نام ها و القاب منسوب به وی
↑ البته سُبکی تعداد مشایخ حاکم را ۲۰۰۰نفر می داند که ۱۰۰۰تن از آنها شیوخ او در نیشابور و ۱۰۰۰تنِ دیگر شیوخ وی در دیگر نقاط بوده اند.
↑ تصحیح تاریخ نیشابور ( الحاکم ) از شفیعی کدکنی بخش پیش گفتار
↑ در قاهره به سال ۱۹۳۷ به تصحیح معظم حسین چاپ شده است.
تصاویر [ویرایش]
معرفة علوم الحدیث؛ شناخت دانش حدیث
منبع و پیوند به بیرون [ویرایش]
درگاه اسلام
درگاه Star and Crescent. svg
درگاه نیشابور
درگاه Star and Crescent. svg
مشارکت کنندگان ویکی پدیای انگلیسی، http://en. wikipedia. org/Hakim al - Nishaburi مدخل Hakim al - Nishaburi
در ویکینبشته عربی
ابن حجر عسقلانى، لسان المیزان، اشراف: محمد عبدالرحمن المرعشلى، داراحیاء التراث العربى، بیروت، ۱۴۲۲ق.
ابن خلّکان احمد بن . . .
... [مشاهده متن کامل]
محتویات [نمایش]
نام، نسب و لقب ها [ویرایش]
نام او محمد و نام پدرش عبدالله بوده. کنیه اش ابوعبدالله است؛ ابوعبدالله محمّد بن عبدالله
القاب:امام المحدثین، محدث الخراسان
انساب [۳]:الضبّی، الطهمانی، النیسابوری، الحافظ، الحاکم، ابن البیع
زندگی [ویرایش]
او از سنّ ۹سالگی [در سال ۳۳۰ق ] و تحت نظر پدر و دایی اش شروع به سماع حدیث کرد و از سنّ ۱۶سالگی نوشتن را شروع کرد[۳۳۷ق]. در ۲۰ سالگی در سفری به عراق برای شنیدن حدیث رفت و پس از بجای آوردن حج، به خراسان و ماوراء النهر بازگشت و در نیشابور ساکن شد.
در زمان دولت سامانیان و در سال ۳۵۹ق به قضاوت شهر نساء منسوب شد و نیز پس از مدتی قضاوت جرجان ( گرگان امروزی ) را به او پیشنهاد کردند که این سمت را نپذیرفت. در همان روزها به عنوان سفیر دولت سامانی به دربار آل بویه رفت و آمد داشت و در کارهای سیاسی، قضایی و اجتماعی فعّال بود. حاکم سرانجام پس از ۸۴سال زندگی - که بیشتر در پیِ دانش جوئی و نوشتن بوده است - در صفر سال ۴۰۵ هجری قمری درگذشت و در نیشابور به خاک سپرده شد.
استادان وی [ویرایش]
در زمان حاکم، نیشابور یکی از بزرگترین مدارس حدیثی جهان اسلام به شمار می رفته است و همچنین به دلیل سفرهای علمی حاکم، در کتاب های تاریخ و سرگذشت نامه ها تعداد استادان وی را بیش از ۱۰۰۰تن ذکرکرده اند. [۴]
در علم حدیث [ویرایش]
پدر و دایی اش، محمد بن یعقوب الأصم، ابو بکر النجاد، محمد بن یعقوب الشیبانی ابن الأخرم، محمد بن عبد الله بن أحمد الصفار، ابو سهل بن زیاد، محمد بن صالح بن هانئ، ابو النضر محمد بن محمد الفقیه، ابو حامد أحمدبن علی بن حسنویه، محمد بن علی المذکر، عبدالباقی بن قانع، ابو بکر أحمد بن إسحاق الصبغی، ابو علی الحسین بن علی النیسابوری الحافظ ، علی بن عبدالله الحکیمی، إسماعیل بن محمد الرازی، محمد بن القاسم العتکی، ابو جعفر محمد بن محمد بن عبدالله البغدادی الجمال، محمد بن المؤمل الماسرجسی، ابو جعفر محمد بن أحمد بن سعید الرازی صاحب ابن وأره، محمد بن أحمد بن محبوب محدث مرو، القاسم بن القاسم السیاری، أحمد بن محمد بن عبدوس العنزی، محمد بن أحمد الشعیبی الفقیه، إسماعیل بن محمد بن الشعرانی، ابو أحمد بکر بن محمد المروزی الصیرفی، حاجب بن أحمد الطوسی، علی بن حمشاد العدل، ابو عمرو عثمان بن أحمد الدقاق البغدادی، الحسین بن الحسن الطوسی، الحسن بن یعقوب البخاری، عبدالله بن درستویه ، عبدالرحمن بن حمدان الجلاب شیخ همذان، علی بن محمد بن محمد بن عقبة الشیبانی، محمد بن حاتم خزیمة الکشی، محمد بن أحمد بن بالویه الجلاب، ابو عمرو ابن السمّاک، دعلج بن أحمد، ابوالعباس المحبوب، ابو جعفر بن عبید الحافظ الهمدانی، ابویحیی نافلة عبدالله بن یزید المقری، ابو اسحاق بن فراس المالکی، ابو سهل محمد بن سلیمان الحنفی .
در علم قرائت [ویرایش]
علی ابن الإمام، محمد بن ابو منصور الصرام، ابو علی بن النقار ( مقرئ کوفه ) ، ابو عیسی بکار ( مقرئ بغداد ) .
در فقه اسلامی [ویرایش]
ابو علی بن ابو هریرة، ابو الولید حسان بن محمد، ابو سهل الصعلوکی
مرگ [ویرایش]
الحاکم در روز چهارشنبه سوم ( 5 ) یا هشتم ( 6 ) صفر سال 405 در نیشابور در حالی که از حمام بیرون آمده بود و هنوز لنگ حمام را از خود باز نکرده بود تا جامعه بپوشد به سکته درگذشت. او را در نیشابور به خاک سپردند و قاضی ابوبکر حیری یکی از مشاهیر زهاد و علمای عصر بر او نماز گذارد. [۵]
آثار [ویرایش]
آثار او به زبان عربی است.
المستدرک علی الصحیحین:این کتاب مجموعه ای از احادیث دو پیشوای علم حدیث؛ محمد بن اسماعیل بخاری و مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری است.
تاریخ النیسابوریین :معروف ترین اثر الحاکم.
معرفة علوم الحدیث یا معرفة اصول الحدیث . [۶]
الاربعین
الاکلیل
المدخل الی الصحیح
امالی العشّیات
تسمیة من اخرجهم البخاری و مسلم
سئوالات الحاکم للدّار قطنی
سئوالات السجزی للحاکم
علل الحدیث
فضایل شافعی
فضایل فاطمة الزهرا
کتاب الضعفاء
مدخل الی الاکلیل
معجم الشیوخ
مُزَکّی الاخبار
پا نویس [ویرایش]
↑ گروهی وی را از اعراب می دانند. امااین مسئله به اثبات نرسیده و الحاکم به هیچ یک از خاندان های عرب مهاجر به خراسان و نیشابور منسوب نیست .
↑ مقدمهٔ تصحیح کتاب تاریخ نیشابور از محمدرضا شفیعی کدکنی
↑ منظور، نام ها و القاب منسوب به وی
↑ البته سُبکی تعداد مشایخ حاکم را ۲۰۰۰نفر می داند که ۱۰۰۰تن از آنها شیوخ او در نیشابور و ۱۰۰۰تنِ دیگر شیوخ وی در دیگر نقاط بوده اند.
↑ تصحیح تاریخ نیشابور ( الحاکم ) از شفیعی کدکنی بخش پیش گفتار
↑ در قاهره به سال ۱۹۳۷ به تصحیح معظم حسین چاپ شده است.
تصاویر [ویرایش]
معرفة علوم الحدیث؛ شناخت دانش حدیث
منبع و پیوند به بیرون [ویرایش]
درگاه اسلام
درگاه Star and Crescent. svg
درگاه نیشابور
درگاه Star and Crescent. svg
مشارکت کنندگان ویکی پدیای انگلیسی، http://en. wikipedia. org/Hakim al - Nishaburi مدخل Hakim al - Nishaburi
در ویکینبشته عربی
ابن حجر عسقلانى، لسان المیزان، اشراف: محمد عبدالرحمن المرعشلى، داراحیاء التراث العربى، بیروت، ۱۴۲۲ق.
ابن خلّکان احمد بن . . .