محمد بن ابوساج

[ویکی فقه] محمد بن ابوساج در سال ۲۶۶ق به حکومت رسید. او از حکمرانان بنی ساج است. بنی ساج سلسله ای از امیران ایرانی راهدار حرمین و حاکم آذربایجان در سده سوم ق. بودند.
حکمرانی حرمین و راهداری مکه را ابوالمسافر محمد بن ابوساج دیوداد، ملقب به افشین، از پدرش دریافت کرد. بر پایه گزارشی دیگر، محمد بن ابوساج امارت راه مکه و حرمین را از عمرو بن لیث /علی بن لیث) صفاری (حک:۲۶۵-۲۸۷ق.) گرفت.
گزارش های متفاوت امارت مکه
محمد بن ابوساج آن گاه که به مکه رسید، با ابن مخزومی که مدعی همین مقام بود، جنگید و او را شکست داد. در گزارش دیگر آورده اند که به سال ۲۶۶ق. پس از غارت کسوه کعبه از سوی گروهی از اعراب، محمد بن ابوساج به مکه آمد و پس از سلطه بر ابن مخزومی که امیر مکه بود، از جانب خلیفه، حکم حکمرانی حرمین را دریافت نمود. به روایت ابن فهد مکی (م.۹۲۲ق.) عمرو بن لیث ولایت مکه را از خلیفه گرفت و به محمد بن ابوساج واگذار نمود. گزارش تاریخ سیستان در اعطای ولایت سرزمین هایی بسیار از بغداد و ایران تا هند و سند و منصب عمل الحرمین به عمرو از سوی خلیفه این نظر را تأیید می کند.به نظر می رسد امارت وی بر راه های حج، ولایت عقد و شرف بوده نه ولایت مستقیم؛ یعنی از طریق عمرو بن لیث این منصب را عهده دار بوده است. محمد بن ابوساج تا ۲۶۹ق. قبایل بدوی را که در مسیر کاروان های حاجیان راهزنی می کردند، سرکوب نمود و رَحبه و قِرقِیسیا را تصرف کرد و عامل انبار و راه فرات شد.
ادعای استقلال
با کمک خُمارویه بن طولون حاکم مصر، بر جزیره از شهرهای عراق و موصل تسلط یافت. اندکی بعد، دچار اختلاف شدند و در ۲۷۵ق. در نبرد میان آن دو، محمد شکست خورد. در ۲۷۶ق. محمد بن ابوساج برای سرکوب علویان از معتمد عباسی فرمان یافت و راهی آن جا شد. همچنین او به حکمرانی آذربایجان دست یافت. سپس بر عبدالله بن حسن همدانی، حاکم مراغه که سر به شورش برداشته بود، چیره شد و تا ۲۸۰ق. آذربایجان و اران را به تصرف خود درآورد. او در ۲۸۵ق. از فرمان خلیفه سر باززد و به نام افشین (لقب پادشاهان اسروشنه) در آذربایجان ادعای استقلال کرد. در گزارشی دیگر آمده است که در ۲۸۸ق. که هارون بن محمد هاشمی امیر حاج بود، محمد بن ابوساج فرماندهی راه ها و منزلگاه ها را بر عهده داشت و پس از موسم حج، سپاه خود را به سوی جده رهسپار کرد.
پایان کار و وفات
...