محمد اسماعیل مبلغ در سال ۱۳۱۵ش/۱۹۳۶م در شهرِ کابل افغانستان به دنیا آمد و در سال ۱۳۵۸ش/ ۱۹۷۹م مثل هزاران روشنفکر و منور دینی و دانش آموز و دانشجو و کارگر و کسبه توسط رژیم حزب دموکراتیک خلق زندانی و شکنجه و سپس ناپدید شد. او در جمله شناخته ترین نویسندگان و روشنفکران نیمۀ دوم قرن بیستم افغانستان به شمار می رود.
... [مشاهده متن کامل]
مبلغ بعد از دورۀ کوتاهی آموزش در مدرسه ابوحنیفه در کابل به آموزش علوم دینی، صرف و نحو عربی نزد استادان معروف آن زمان ادامه داد و بر زبان عربی تسلط یافت. او من جمله در آموزش مطول سعدالدین بن عمر التفتازانی فقیه و متکلم حنفی ( وفات ۹۳۰ م در سمرقند ) و شرح لمعه، اثر پایه در فقیه شیعی نوشته مشترک ابوعلی محمد مکی ( شهید اول وفات ۱۳۸۵ م ) و زین الدین ( شهید ثانی وفات ۱۵۵۹ م ) مبادرت ورزید.
مبلغ قبل از همه یک اندیشمند خودساخته بود. او با احاطه ای که بر زبان عربی کسب کرده بود، سعی کرد خود با متون اصلی و منابع دست اول با فرهنگ و علوم اسلامی آشنا شود. او به این وسیله توانست به گنجینه های آثار «نجات» و «شفای» بوعلی سینا، «شرح منظومه» حاج ملا هادی سبزواری و به خصوص «اسفار اربعه» صدرالمتالهین شیرازی، کفایه الاصول مهم ترین اثر در اصول علم فقه شیعی از شیخ کاظم خراسانی و فتوحات مکیه و فصوص الحکم آثار عارف معروف محی الدین ابن عربی دست یابد.
محمداسماعیل مبلغ از فرهنگ و فلسفه مغرب زمین نیز غافل نبود. او در آغاز کوشش کرد تا با مکاتب فلسفی جهان غرب از طریق ترجمه های عربی و فارسی آشنا شود، اما خیلی زود برای آشنا شدن بهتر آن زبان انگلیسی آموخت و در تحقیقات خود از این زبان استفاده می کرد.
هگل و دکارت در آغاز برای او بیشتر از دیگر اندیشمندان غرب مطرح بود. او شک دکارت را با شک غزالی و دیالکتیک هگل را با دیدگاه های مولانا رومی مقایسه می کرد. مبلغ در نیمه دهه آخر عمرش به فراگیری زبان فرانسوی نیز پرداخت تا با فلسفه معاصر فرانسه بهتر آشنا شود.
محمداسماعیل مبلغ پس از «الاقتراح فی اصول النحو» اثر جلال الدین سیوطی، مطول در معانی و بیان و بدیع اثر تفتازانی را تدریس کرد و «ایساغوجی»، مقدمه بر ارغنون ارسطو و کتاب معروف در منطق «الحاشیه فی تهذیب المنطق» ملا عبدالله را درس گفت و سپس در زمینه «گوهر مراد» در امهات مطالب فلسفی و اخلاق و تصوف و کلام اثر عبدالرزاق لاهیجی از شاگردان ملا صدرا، و نیز در «درةالتاج لغره الدباج» قطب الدین شیرازی که دائرةالمعارف فلسفی به زبان فارسی به بحث و مناقشه پرداخت.
... [مشاهده متن کامل]
مبلغ بعد از دورۀ کوتاهی آموزش در مدرسه ابوحنیفه در کابل به آموزش علوم دینی، صرف و نحو عربی نزد استادان معروف آن زمان ادامه داد و بر زبان عربی تسلط یافت. او من جمله در آموزش مطول سعدالدین بن عمر التفتازانی فقیه و متکلم حنفی ( وفات ۹۳۰ م در سمرقند ) و شرح لمعه، اثر پایه در فقیه شیعی نوشته مشترک ابوعلی محمد مکی ( شهید اول وفات ۱۳۸۵ م ) و زین الدین ( شهید ثانی وفات ۱۵۵۹ م ) مبادرت ورزید.
مبلغ قبل از همه یک اندیشمند خودساخته بود. او با احاطه ای که بر زبان عربی کسب کرده بود، سعی کرد خود با متون اصلی و منابع دست اول با فرهنگ و علوم اسلامی آشنا شود. او به این وسیله توانست به گنجینه های آثار «نجات» و «شفای» بوعلی سینا، «شرح منظومه» حاج ملا هادی سبزواری و به خصوص «اسفار اربعه» صدرالمتالهین شیرازی، کفایه الاصول مهم ترین اثر در اصول علم فقه شیعی از شیخ کاظم خراسانی و فتوحات مکیه و فصوص الحکم آثار عارف معروف محی الدین ابن عربی دست یابد.
محمداسماعیل مبلغ از فرهنگ و فلسفه مغرب زمین نیز غافل نبود. او در آغاز کوشش کرد تا با مکاتب فلسفی جهان غرب از طریق ترجمه های عربی و فارسی آشنا شود، اما خیلی زود برای آشنا شدن بهتر آن زبان انگلیسی آموخت و در تحقیقات خود از این زبان استفاده می کرد.
هگل و دکارت در آغاز برای او بیشتر از دیگر اندیشمندان غرب مطرح بود. او شک دکارت را با شک غزالی و دیالکتیک هگل را با دیدگاه های مولانا رومی مقایسه می کرد. مبلغ در نیمه دهه آخر عمرش به فراگیری زبان فرانسوی نیز پرداخت تا با فلسفه معاصر فرانسه بهتر آشنا شود.
محمداسماعیل مبلغ پس از «الاقتراح فی اصول النحو» اثر جلال الدین سیوطی، مطول در معانی و بیان و بدیع اثر تفتازانی را تدریس کرد و «ایساغوجی»، مقدمه بر ارغنون ارسطو و کتاب معروف در منطق «الحاشیه فی تهذیب المنطق» ملا عبدالله را درس گفت و سپس در زمینه «گوهر مراد» در امهات مطالب فلسفی و اخلاق و تصوف و کلام اثر عبدالرزاق لاهیجی از شاگردان ملا صدرا، و نیز در «درةالتاج لغره الدباج» قطب الدین شیرازی که دائرةالمعارف فلسفی به زبان فارسی به بحث و مناقشه پرداخت.
