محقق حلی جعفر بن حسن

محقّق حِلّی، جعفر بن حسن (حلّه ۶۰۲ـ ۶۷۶ق)
(معروف به محقق اول یا صاحب شرایع) فقیه و اصولی امامی. به طور مطلق به محقّق نیز معروف است. دایی علامۀ حلی، پسر عموی یحیی بن سعید حلی، صاحب الجامع ا لشرایع و استاد هردو بود. عالمان امامی او را بسیار می ستایند. علامۀ حلی او را برترین فقیه زمانش خواند. صاحب معالم گفت که بهتر بود علامه او را برترین فقیه می شمرد. آوازۀ درسش چنان بود که خواجه نصرالدین طوسی نیز برای بازدید آن به حله رفت. سید عبدالکریم بن طاووس، فاضل آبی و رضی الدین علی بن یوسف (برادر علامۀ حلی) از شاگردان او بودند. نزد کسانی چون پدرش، ابوحامد محمد بن زهرۀ حلبی، صاحب الاربعین، محمد بن جعفر بن نما حلی و فخاربن معد موسوی درس خواند. شرایع الاسلام، النافع فی مختصر الشرایع، المعتبر المعارج فی اصول الفقه، نهج الوصول الی علم الاصول؛ نکت النهایه، که شرحی بر نهایۀ شیخ طوسی است؛ معارج الاحکام؛ المسلک فی اصول الدین از آثار اوست. شعر بسیار نیکو می سرود. دیوان شعر نیز دارد. در فقاهت، شاخصۀ او تبویب و تهذیب مباحث فقه امامیه است که در اثر درهم آمیختگی با مباحث فقه سنّی، که از سوی شیخ طوسی صورت گرفته بود، پراکنده می نمود. او نظمی منطقی و جدید به فقه شیخ طوسی بخشید. به انتقادات ابن ادریس بر شیخ نیز پاسخ گفت. در حقیقت می توان محقق را تهذیب و تنظیم کننده فقه شیخ طوسی شمرد.