[ویکی نور] «سید برهان الدین محقق حسینی ترمدی (ترمذی) » از سادات حسینی (ترمد) ترمذ بوده که در سال 560 یا 561ق متولد شده است. وی از صوفیان مشهور بوده و از جمله پیران مولانا جلال الدین محمد بلخی می باشد و در میان مردم خراسان به سید سِردان شهرت داشت.
وی در عنفوان جوانی به بلخ آمد و بر اثر آشنایی با بهاءالدین ولد، شاگرد و مرید وی شد. قابلیت، کشش و تعلق شدید او به شیخش بهاءولد موجب آن شد که شیخ او را برکشید و مورد (عطای بیحد) قرار داد و وظیفه تربیت و سرپرستی فرزندش جلال الدین محمد را به عهده او گذاشت که مولانا خود نیز ضمن اشاره به این معنی، از وی ستایش کرده است.
وی پس از جدایی از بهاءولد ظاهراً به زادگاهش ترمذ بازگشته، مجالس وعظ و تذکیر داشته و در میان اهالی شهر از عزت و اعتبار خاصی برخوردار بوده است. بعد از مدتی وی بار دیگر هوای پیوستن به بهاءالدین ولد را کرد. گفته اند که او در واقعه ای دید که پیرش فوت شده است، ازینرو در ترمذ عزاداری کرد. باز در واقعه ای دیگر دریافت که پیرش از او می خواهد که به نزد فرزندش جلال الدین محمد رود و وی را تنها نگذارد.
لذا سید با وجود اصرار بزرگان ترمذ بر ماندن، رو به سوی روم نهاد. سلطان ولد در این زمینه چنین می گوید:
سید برهان الدین ترمذی پس از مدتی، ظاهراً پس از فرونشستن فتنه مغول، جویای پیرش شد، تا آن که یکی از بزرگان به او اطلاع داد که بهاءالدین ولد در روم است. پس رخت سفر بربست و به سوی روم حرکت کرد و در 629ق یعنی یکسال پس از درگذشت بهاء ولد به قونیه رسید.
پس از مرگ بهاءالدین ولد، جلال الدین محمد خود را با غربت و مهجوری سختی مواجه یافت یاد و بلخ و سمرقند و خاطره آب آموی و دره های سغد و فرغانه را در خاطرش زنده می کرد. در گیرودار این احوال، سید برهان ترمذی شاگرد دیرینه و مرید وفادار بهاء ولد و مربی مهربان و محبوب دوران کودکی جلال الدین محمد به قونیه رسید، اما به مجرد ورود یا اندکی پیشتر، با تأثر و اندوه بسیار خبر یافته بود که سلطان العلمای بلخ یک سال قبل از ورود وی، در این شهر درگذشته بود. هنگام ورود سید به قونیه، مولانای جوان در لارنده بود، شهری که در سال های جوانیش برای اولین بار در آن جا به وعظ پرداخته و زن و فرزند یافته بود، اما به مجرد آگهی از ورود سید برهان با عجله خود را به قونیه رسانید.
وی در عنفوان جوانی به بلخ آمد و بر اثر آشنایی با بهاءالدین ولد، شاگرد و مرید وی شد. قابلیت، کشش و تعلق شدید او به شیخش بهاءولد موجب آن شد که شیخ او را برکشید و مورد (عطای بیحد) قرار داد و وظیفه تربیت و سرپرستی فرزندش جلال الدین محمد را به عهده او گذاشت که مولانا خود نیز ضمن اشاره به این معنی، از وی ستایش کرده است.
وی پس از جدایی از بهاءولد ظاهراً به زادگاهش ترمذ بازگشته، مجالس وعظ و تذکیر داشته و در میان اهالی شهر از عزت و اعتبار خاصی برخوردار بوده است. بعد از مدتی وی بار دیگر هوای پیوستن به بهاءالدین ولد را کرد. گفته اند که او در واقعه ای دید که پیرش فوت شده است، ازینرو در ترمذ عزاداری کرد. باز در واقعه ای دیگر دریافت که پیرش از او می خواهد که به نزد فرزندش جلال الدین محمد رود و وی را تنها نگذارد.
لذا سید با وجود اصرار بزرگان ترمذ بر ماندن، رو به سوی روم نهاد. سلطان ولد در این زمینه چنین می گوید:
سید برهان الدین ترمذی پس از مدتی، ظاهراً پس از فرونشستن فتنه مغول، جویای پیرش شد، تا آن که یکی از بزرگان به او اطلاع داد که بهاءالدین ولد در روم است. پس رخت سفر بربست و به سوی روم حرکت کرد و در 629ق یعنی یکسال پس از درگذشت بهاء ولد به قونیه رسید.
پس از مرگ بهاءالدین ولد، جلال الدین محمد خود را با غربت و مهجوری سختی مواجه یافت یاد و بلخ و سمرقند و خاطره آب آموی و دره های سغد و فرغانه را در خاطرش زنده می کرد. در گیرودار این احوال، سید برهان ترمذی شاگرد دیرینه و مرید وفادار بهاء ولد و مربی مهربان و محبوب دوران کودکی جلال الدین محمد به قونیه رسید، اما به مجرد ورود یا اندکی پیشتر، با تأثر و اندوه بسیار خبر یافته بود که سلطان العلمای بلخ یک سال قبل از ورود وی، در این شهر درگذشته بود. هنگام ورود سید به قونیه، مولانای جوان در لارنده بود، شهری که در سال های جوانیش برای اولین بار در آن جا به وعظ پرداخته و زن و فرزند یافته بود، اما به مجرد آگهی از ورود سید برهان با عجله خود را به قونیه رسانید.
wikinoor: محقق_ترمذی،_برهان الدین_حسین